Anemi Nedir?

Anemi klinikte kişi için kan hemoglobin veya hematokrit değerlerinin geçerli referans aralığının altında bulunması şeklinde tanımlanır. Genel olarak hemoglobin değerinin erişkin erkekte 14 gr/dl, erişkin kadında 12 gr/dl’nin altında olması anemi olarak tanımlanır. Çocukluk çağında normal hemoglobin değerleri yaşa bağlı olarak değişir. Yaşlı bireyler için alt sınır konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.

Anemi için bilinmesi gereken en önemli şey aneminin bir tanı olmadığıdır. Anemi, nedeni açıklanması gereken bir laboratuar bozukluk olarak ifade edilir ve araştırılması gereken asıl şey altında yatan nedenin ne olduğudur.

Anemi Ne Tür Belirtiler Verir?

Görülen semptomların ağırlığı; aneminin şiddetine, geliştiği süreye, hastanın yaşına ve hastada mevcut bulunan diğer tıbbi sorunlara göre değişir. Eğer anemi yavaş gelişirse belirtilerin ortaya çıkışı aylar ve yıllar içinde gecikebilir. Vücudunuz bu durumla sessiz sedasız mücadele edip eksikliği kapatmaya çalıştığı bu süreçte hemoglobin düzeyi 8 gr/dl2nin (hatta daha düşük değerlerin) altında bile olsa hiçbir klinik belirti görülmeyebilir. Ancak hızlı gelişen bir aneminiz varsa 10 gr/dl’lik hemoglobin düzeyinde bile klinik belirtiler ortaya çıkabilir. Kardiyovasküler veya pulmoner hastalığı olan yaşlı kişiler hafif anemiyi bile tolere edemezler.

Anemili bir hastanın sıklıkla şikayet ettiği belirtiler;

• Baş ağrısı
• Ciltte solukluk
• Göğüs ağrısı
• Soğuk eller
• Halsizlik
• Yorgunluk
• Baş dönmesi
• Çarpıntı
• Efor dispnesi (hareketle gelen zorlu nefes alma)
• Bacak krampları
• Uyku bozuklukları

Hekiminizin Klinikte Tespit Ettikleri Neler Olur?

• Solukluk (En iyi göz muayenesinde anlaşılır, mukoz membranlarda ve  cilt rengi koyu olanlarda da tırnak yataklarında saptanır.)
• Taşikardi
• Kan basıncınızdaki değişiklikler
• Üfürüm duyabilir

Klinikte; anemilere, yaklaşım açısından sınıflandırmalar yapılmış bunlara göre anemi çeşitleri açıklanmıştır. En yaygın görülen çeşidi olan demir eksikliği anemisidir.

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ

Demir eksikliği anemisi dünyada en çok görülen anemi türüdür. Günümüz dünya nüfusunun %10-30 unda demir eksikliği olduğu tahmin edilmektedir.  İstatistiklere göre dünyada kadınların %35’inde, erkeklerin %20’sinde ve hamilelerin %50’sinde demir eksikliği anemisi görülür. Sık karşılaşılan bir anemi türüdür.

Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerine rengini verir ve oksijenin kanda taşınmasını sağlar bir proteindir. Demir ise hemoglobinin yapısında taşıdığı bir elementtir ve soluduğunuz oksijenin hemoglobine bağlanarak dokulara taşınmasında büyük rol oynaması açısından önem taşımaktadır. Demirin eksik olduğu durumlarda hemoglobin az yapılır, anemi oluşur ve buna bağlı olarak da ‘’demir eksikliği anemisi’’ tanısı konur. Demir eksikliği anemisi sonucunda hemoglobin seviyesi azalır ve dokulara oksijen taşınamaz ve buna bağlı olarak kalp hızlı çalışarak açığı kapatmak için daha çok çalışır ve sonuç olarak aneminin verdiği belirtileri yaşamaya başlarsınız.

[adinserter block=”1″]

Demir Eksikliği Anemisi Nedenleri Nelerdir? 

• Demir eksikliği; yetersiz demir alımı, demir emiliminde azalma veya demirin kaybının artışından kaynaklanmaktadır.
• Gelişmekte olan ülkelerin özellikle ekonomik yönden kısıtlı olan bölgelerinde diyetle yetersiz demir alımına bağlı olarak gelişebilir.

Toplumumuz açısından göz ardı edilmeyecek bir başka neden;

• Gebelik sayısı çok olan kadınlarda demir eksikliği riski yüksektir.

Her gebelik yaklaşık 500-700 mg demir kaybına neden olmaktadır. Gebelik boyu günde ortalama 2,5 mg demir emilimine gereksinim olmaktadır.

• Demir eksikliğinin bir başka nedeni de erişkin erkekler için en sık, kadınlar için sıklık açısından 2. sırada gastrointestinal kanamalar nedeniyle gelişebilmektedir.
• Süt çocukluğu dönemindeki anne sütü dışında sütlerle beslenmiş bebeklerde sık görülmektedir.
• Prematüre veya düşük doğum ağırlıklı bebeklerde sık görülmektedir.
• Yetersiz demir alımı ve yoğun menstruasyon kanaması yoğun olan kadınlarda demir depolarında azalma meydana gelmektedir.

Aşırı menstruasyon kanaması olduğunu nasıl  anlayacaksınız?

1. Bir periyotta 12’den fazla veya günde 4’ten fazla ped kullanılması,
2. Pıhtı şeklinde kanama (2’cm den büyük),
3. Kanamanın 7 günden uzun sürmesi.

• Gastrointestinal sistemde demir emiliminde etkin rol oynayan bazı bölümlerle ilgili cerrahi operasyonlar sonrasında demir eksikliği yaşayabilirsiniz. Mesela; demir emiliminin büyük bölümünün gerçekleştirildiği duodenumun cerrahi olarak çıkarıldığı durumlar.

Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Tespit Edilir?

[adinserter block=”1″]

Demir eksikliğinde;

• Total demir bağlama kapasitesi yani TDBK; artar,
• Serum demir konsantrasyonu; düşer,
• Demir satürasyonu düşer,
• Serum ferritin düzeyi düşer. (Bu değer vücut demir depolarına işaret eden en güvenilir tetkiktir. Kandaki değerinin 15 ng/ml olması demir eksikliğinin güçlü bir kanıtıdır.)

Demir Eksikliği Tedavisi

Demir eksikliği tedavisinde amaç eksik demiri beslenme veya takviye ile yerine koymaktır. Eğer tolere edilebilecek düzeydeyse demir eksikliğiniz, besin alımıyla açığı kapatabilirsiniz. Ama eğer bu seviyeyi geçip besinlerin yetersiz kalacağı bir düzeye varan bir anemi tespit etmişse hekiminiz takviye önerecektir.  Demir eksikliği anemisini tespit ettiği zamanda oral demir replasman tedavisi ve  parenteral demir tedavisinden uygun olanı seçecektir. Klinikte parenteral demir tedavisine göre üstünlüğü, etkin ve ucuz bir yöntem olan oral demir tedavisi daha çok tercih edilmektedir. Hekiminiz sizin için uygun olan tedaviyi seçecektir.

Oral demir replasman tedavisi alıyorsanız buna dair bilmeniz gerekenleri göz ardı etmeyin!!!

Tedavide amaç (erişkin bireyler için) günde yaklaşık 200 mg elementer demir vermektir. Oral yolla demir tedavisinde sık görülen yan etkiler; bulantı, karın ağrısı, göğüste yanma, diyare ve bazen de konstipasyon olabilmektedir. Demirin gıdalarla birlikte alımı yan etkileri azaltır ama bu şekilde alındığında da demirin emilimi azaldığında tokken alımı önerilmemektedir.

• İlacınızı yemeklerden 1 saat önce veya 2 saat sonra almalısınız. (demirin süt ve süt ürünleriyle tüketildiği zaman emiliminin azalacağını bilmelisiniz bu gibi gıdalarla yakın zamanlarda almamaya özen gösterin.)
• Yan etki yaşıyorsanız hekiminize danışmalısınız. Takviye alımında düzenleme yapacaktır. Demir emilimini arttırmak için portakal, turunç veya limon suyu, çilek, domates, ve brokoli gibi C vitamini içeren gıdaların alımını arttırmalısınız bunların demir emilimini arttıracağını bilmelisiniz.
• Konstipasyonu önlemek için lifli gıdaların alımını arttırmalısınız. (https://www.doktorneder.com/kabizlik-konstipasyon/)
• Demir ilacının dışkı ve idrarın rengini koyulaştıracağını bilmelisiniz.
• Damla şeklindeki likit demir ilaçları ise dişlerin rengini bozacağından ilaç alındıktan sonra ağzın çalkalanması veya dişlerin fırçalanması gerektiği konusunda bilgi sahibi olmalısınız.

UNUTMAYIN!!!

[adinserter block=”1″]

Demir depolarının doldurulabilmesi için hemoglobin seviyesi normale döndükten sonra en az 3-6 ay daha ilaca devam edilmelidir. Şikayetleriniz geçti diye düşünerek hekiminize danışmadan ilacı kafanıza göre bırakmayın. Tedavinin etkin olacağı seviyede sizi bilgilendirecektir.

NASIL DESTEKLEYECEKSİNİZ?

Demir eksikliği aneminiz olduğu tespit edilmişse hekiminizin önerdiği takviyelerden sonra sizin de beslenmenizde gerekli demir miktarını yerine koymada dikkat edeceğiniz birkaç değişiklikle katkı sağlayabilirsiniz. İlk adım için demir alımını arttıracak şekilde beslenmelisiniz; sonra aldığınız demirin etkin emilimini sağlamalısınız; son olarak demir içiren besinlerin emilimini engelleyecek şekilde beslenmekten kaçınmalısınız.

• DEMİR ALIMI

Demir İçeriği Yüksek Besinler

Demir içeren besinler hem ve hem olmayan olarak 2’ye ayrılmaktadır. HEM, hayvansal kaynaklı; HEM olmayan bitkisel kaynaklı demir içerenler grubudur. İçerisindeki enzim ve yapıdan dolayı kullanılabilirliği daha fazla olan, kaliteli dediğimiz HEM olan demir, HEM olmayan demir içeren besinler, demir eksikliğini tamamen gidermiyor, yalnızca katkıda bulunuyor.

• Kırmızı Et

Doğal beslenmiş dana eti, A vitamini ve E vitamini öncüllerinde daha da yüksek içeriğe sahiptir.

• Karaciğer

Dana ciğeri demir, folat ve B12 vitamini içerdiğinden, muhtemelen dünyada tüketilecek en iyi besindir. Bunlar, doğal olarak anemiyi yenmek için ihtiyacınız olan üç vitamin ve minerallerdir.

• Sardalya Balığı

Demir açısından önemli bir kaynaktır.

• Yumurta

Yumurtanın içerisindeki demir yararlanmak ve emilimini arttırmak için, yumurtanın yanına C vitamininden zengin maydanoz, tere, mandalina gibi besinler eklenebilir.

İyi Pişmiş Kuru Baklagiller

[adinserter block=”1″]

• Yeşil Mercimek

Sadece 200 gr mercimek yaklaşık aynı orandaki kırmızı etten daha fazla demir içerir.

• Soya Fasülyesi

Bir tabak pişmiş soya fasülyesi 8-9 gram demir içeriğine sahip.

• Nohut

Bir kase nohut yaklaşık 4.7 mg demir içerir. Bu bir erkeğin günlük demir ihtiyacının yarısı anlamına gelir.

• Börülce Fasulyesi

Ete alternatif olarak börülce fasülyesi kalp dostu ve demir içerikli bir baklagildir.

Kuru Meyveler

• Kuru Üzüm

Diğer kuru meyvelere oranla demir içeriği daha yüksek bir meyve ve 100 gram kuru üzüm günlük demir ihtiyacının yüzde 23’ünü karşılamaya yardımcı oluyor.

• Kuru kayısı, kuru dut
• Antep fıstığı: Demirin en iyi kaynaklarından biridir.
• Yeşil Sebzelerden Ispanak: Demirin en iyi sebze kaynaklarından biri olan ıspanak, çiğ veya pişmiş olarak tüketilebilir.
• Pazı: Bir tabak pazıda 4 mg demir bulunuyor. Pazı aynı zamanda omega-3 yağ asitleri, A, C ve K vitaminleri ile folik asit açısından da zengin bir besindir.

• Brokoli: Brokoli sadece demir için değil, K vitamini, magnezyum gibi anahtar besinler ve demir emilimini sağlayan C vitamini için de önemli bir besin kaynağıdır.
• Marul, Tere, Roka, Maydanoz, Nane gibi yeşil yapraklı sebzeler
• Pekmez: Demir içeriği yüksek bir diğer besin ise; pekmez. 1 tatlı kaşığı pekmezde 1 mg demir bulunuyor.
• Kaju: Kuru yemişlerin çoğu iyi birer protein kaynağı, fakat kaju ek olarak demir zengini olarak faydalara sahip. Kajunun 85 gramında 2 grama yakın demir içeriği var.
• Susam: Sadece bir yemek kaşığı susam 1.3 mg demir içerir.
• Fındık, Fıstık, Tahin

[adinserter block=”1″]

Demir Emilimini Arttırın

• C vitamini demir emilimini arttırdığı için demirden zengin olan besinlerle (özellikle bitkisel kaynaklı besinlerle) c vitamini birlikte tüketilmelidir. Mesela yumurtanın portakal suyu başka tercihlerle yanında bir mandalina veya limonla tüketilmesi, köftenin salatayla tüketilmesi gerektiği örnek verilebilir.
• Mayalı ekmek tüketimi demir emilimini arttırdığı için tüketilmelidir.
• Kuru baklagiller iyi pişirilerek tüketilmelidir.

Demir Emilimini Engelleyecek Durumlardan Kaçının

• Posa miktarı yüksek beslenme şeklinden kaçının. Demirin vücuttan fazlaca atılımına sebep olursunuz.
• Mayasız ekmek olarak bilinen yufka veya lavaş ekmeği demir emilimini azaltacağından sürekli tercih etmeyin.
• Demir içerikli besinleri emilimi azaltacağından dolayı süt ve süt ürünleri, yoğurt ve ayranla tüketmemeye özen gösterin.
• Demir eksikliğini önlemek için çay ve kahve tüketimini yemek sırasında veya yemekten hemen sonra tüketmemeye özen gösterin. Mümkünse açık çayı limonla tüketin.
• Gıdaları saklarken alüminyum, paslanmaz çelik ve tenekede muhafaza etmekten kaçının bu özellikteki mutfak eşyalarıyla demir emilimini azalmasına sebep olursunuz.

Hekiminizin önerileri dışına çıkmadan kolaylıkla yaşamınıza kazandırabilirsiniz. Unutmayın ki eğer takviyesiz düzelmeyecek bir aneminiz varsa, besinlerle ilgili sayılanlar tedavi etmez yalnızca destekler.