Aşırı Terleme

El, koltukaltı, yüz ve ayaklarda kişiyi rahatsız eden, utandıran ve günlük aktivitelerini kısıtlayan miktarlardaki terleme aşırı terleme bir başka deyişle hiperhidrozis olarak tanımlanır. Bu seviyede olan terleme tedavi gerektirir. Aşırı bölgesel terlemesi olanlarda %50’ye yakın bir oranda ailesel geçiş söz konusudur. Terlemeyi sosyal ortamlar, heyecan ve psikolojik stresler artırabilir. Sempatik sinir sistemi denilen sinir grubunun aşırı aktivitesi ile oluşan aşırı terleme kişiyi strese sokar ve gün içinde kesintilerle veya sürekli devam eder. Kişinin günlük aktivitesini ve yaşam kalitesini etkiler. Kariyer tercihini değiştirebilir, arkadaş seçimini yönlendirir ve bireysel aktivitelerini kısıtlar.

Terleme Nedir?

Vücudun ısısını sabitlemek için ter bezlerinin sıvı üretmesine terleme denir ve fizyolojik bir olaydır. Terleme vücudun bir korunma mekanizmasıdır. Salgılanan sıvı yani ter, buharlaşma yoluyla vücut ısısını düşürür ve vücut sıcaklığının ayarlanmasına yardım eder. Hava sıcaklığı, nem, egzersiz vs. durumlarda normal olarak terlenir. Terleme aşırı olduğu takdirde hayatı olumsuz etkiler. Genel ve bölgesel olarak ikiye ayrılan terleme vücudun tamamında görülebildiği gibi yalnızca avuç içi, koltukaltı, yüz ve ayaklarda bölgesel olarak da görülebilir. Bölgesel aşırı terleme, nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte sinir sisteminin uygunsuz ve aşırı çalışması hastalığın temel nedenidir. Genel bir terleme olduğunda sistemik bir hastalık belirtisi olduğu düşünülmeli, hormonal hastalıklar, metabolizma hastalıkları, nörolojik hastalıklar ve enfeksiyon hastalıkları akılda tutulmalıdır. Ayrıca aşırı kilolu kişilerde de aşırı terleme ortaya çıkabilir.

Ayak tabanı, eller ve yüzde bulunan ter bezleri kokusuz ve renksiz bir sıvı salgılarken koltuk altı ve genital bölgelerde bulunan ter bezleri koyu kıvamlı ve kokulu sıvı salgılarlar. Vücut ısısı beynin kontrolü altındadır. Beyindeki ısı düzenleme merkezi vücuttan ter atılması ve cildin kan akımını düzenleyerek bu ısıyı ayarlar. Ancak bu merkez hormonlar, duygusal faktörler ve fiziksel aktivitelerinde etkisi altındadır. El ve ayaklar duygusal uyarılardan daha kolay etkilenen bölgeler iken koltuk altı ter bezleri hem duygusal hem de beyinden gelen uyarıların kontrolü altındadır. Sempatik sinirler hem berrak hem de kıvamlı ter salgılayan her iki tür ter bezlerini uyarır.

Aşırı terleme

Fizyolojik ve duygusal ihtiyaçların ötesinde terleme olması durumudur. Bu durum normal ter bezlerinin duygusal uyarılara abartılı cevap vermesinden kaynaklanmaktadır. Acı ve ekşi gıdaların yenilmesi ile de aşırı terleme olabilir.

Bölgesel aşırı terleyenlerin yarıya yakın kısmında ailesel yatkınlık vardır. Bu durumdan ellerin yanında vücudun diğer bölgeleri aynı anda etkilenebilir. Gün içinde değişik şiddetlerde terleme olabilir. Duygusal uyaranlar genellikle terlemeyi artırsa da herhangi bir sebeple de terleme ortaya çıkabilir. Sempatik sinir sisteminin aşırı aktivitesi buna neden olur. Terlemenin fazla olması, koltuk altlarının sık sık ıslanması yaşam kalitesini etkiler. Genellikle çekingen karakterli olan bu kişilerin daha da sıkılgan ve utangaç olmalarına yol açar. İş ilişkilerini ve kariyer seçimini etkiler. Kişi yaşam şeklini bilinçli veya bilinçsiz değiştirir. Baharatları azaltır, pamuklu kıyafetler giyer, yanında yedek kıyafetler taşır. Sosyal ortamlardan uzak durmaya çalışır.

Tedaviyi Kimler Yapmalı?

El, yüz, koltuk altı ve alın terlemelerinin esas tedavisi olan sempatik sinir üzerine yapılan uygulamalar Göğüs Cerrahları tarafından yapılmalıdır. Aşırı terleme tedavisi Cildiye ve/veya Dahiliye uzmanları tarafından tıbbi yöntemlerle yapılır. Tıbbi yöntemler tekrarlayan tedaviler gerektirir ve başarı oranları düşüktür. Koltuk altı bölgesinin yağlarının aldırılması sık tercih edilen bir yöntem değildir ve kesin sonuçları ve geniş hasta grupları içeren çalışmalar yoktur. Bu tedavi Plastik Cerrahlar tarafından yapılmalıdır. Ayakların tek başına terlemesi durumunda göbeğin her iki tarafından girişimle yapılan tedavi Kalp-Damar Cerrahları tarafından yapılmalıdır. Ayaklar içinde yine ilgili bölgenin sempatik sinirleri üzerine müdahale edilmektedir.

El veya koltukaltı terlemesiyle birlikte ayak terlemesinin de bulunduğu durumlarda yapılan cerrahi tedavi kısmen ayak terlemesini de etkilemektedir.

Aşırı Terleme Tedavisi Mümkün müdür?

Aşırı terleme; tedavi gerektiren bir durumdur ve tedavisi vardır.

• Sırf tokalaşmamak için yeni biriyle tanışmaktan çekiniyorsanız,
• Pantolonunuzun kenarı elinizi sildiğiniz için sürekli kirleniyorsa,
• Bilgisayar kullanamıyorsanız,
• Yanınızda sürekli elinizi silecek bir şeyler taşıyorsanız,
• Kapı tokmaklarını çevirirken zorlanıyorsanız,
• Yanınızda yedek kıyafetler taşıyorsanız,
• Yazı yazarken zorlanıyorsanız,
• Sosyal hayatınız ve psikolojiniz etkilenmeye başladıysa, ameliyat sizin için iyi bir çözüm olabilir.

Yukarıdaki şikayetleri 16-18 yaşından önce dile getiriyorsanız bu yaşları beklemenizde yarar var. Küçük yaşlarda ameliyat öneren bilimsel çalışmalar olmasına rağmen kendi klinik tecrübem ile bu yaşlardan önce ameliyat önermiyorum. Çünkü yaş ile birlikte duygusal tepkiler azalabilmekte ve aşırı terleme gerileyebilmektedir.

Aşırı Terleme Tedavisi 

• Kremler: Alüminyum klorit ve etil alkol karışımlı koltukaltı terlemelerinde kullanılan kremler mevcuttur. Benzer şekilde gluteraldehit içeren ayak terlemelerinde kullanılan kremler mevcuttur.
• Sistemik antikolinerjik ilaçlar: Kabızlık, çarpıntı ve görme bulanıklığı yapabilir, etkinliği yüksek değildir. Başarı şansı düşüktür ve sürekli ilaç kullanmayı gerektirir.
• Beta blokör ilaçlar: Esas olarak kalp rahatsızlıklarında kullanılır. Stresle ilgili terlemelerde etkili olabilir.
• İyontoforez: El ve ayaklara 15-30 miliamper elektrik akımı uygulamasıdır, ter bezlerinin tıkanmasına neden olur. Bir iki günde bir başlayan tedavi haftada bir uygulama ile neredeyse ömür boyu tedavi gerektirir. Koltukaltı terlemelerinde uygun değildir.
• Botox yöntemi: Ter bezi sinirlerini devre dışı bırakarak etki eder. Bir çok enjeksiyon ile vücuda botoks verilir ve etkisi 2-3 ay kadar sürebilir. Tekrarlayan tedaviler gerektirir. Koltukaltı terlemesinde etkili ancak yüz terlemelerinde ve yüz kızarmalarında etkili değildir.
• Psikoterapi: Aslında psikolojik problemler terlemeye bağlı oluşan problemlerdir, yani psikolojik sorunlar terlemeye neden olmaz. Psikoterapi nadiren başarılı olur.
• Liposakşın (yağ aldırma): Cilt altı yağ dokusunun genel anestezi altında cerrahi yöntemle çıkarılması işlemidir. Koltukaltı terlemesinde etkili olabilir.

Aşırı Terleme Cerrahi Tedavisi

Aşırı terlemede kesin sonuç veren yöntemdir. Genel anestezi gerektirir. El, koltukaltı, ayak ve yüz terlemelerinde mükemmel sonuç verir. İki adet 1’er cm lik kesi ile yapılabilir. Daha önce akciğer ameliyatı olanlarda ve sulu zatürre geçirenlerde kapalı yöntem uygulanmaz. Bu hastalar açık yöntem ile tedavi edilebilir. Ağır sigara içicileri de ameliyat sonrasında 1-2 gün daha uzun süreli hastanede yatmayı gerektirecek durumlarla karşılaşabilirler. Çünkü ağır sigara içicilerinde göğüs boşluğunda yapışıklıklar oluşur. Bu durum tedaviyi güçleştirebilir. Ameliyat genel anestezi altında iki küçük kesi ile kamera yardımıyla yapılır. Ameliyat ile sempatik sinir fonksiyonu bölgesel olarak ortadan kaldırılır (klips, sinirin kesilmesi veya kesilip çıkarılması ile).

• Endoskopik torakal sempatektomi (ETS): Bölgesel aşırı terleme ve yüz kızarmaları için standart ve etkili tedavi yaklaşımıdır. Göğüs boşluğu içinde ilerleyen, el, koltukaltı ve yüzü etkileyen sempatik sinirin kısmi olarak çıkarılmasıdır. Sinirin çıkarılması herhangi bir fonksiyon kaybına yol açmaz. Aşırı terlemenin olduğu bölgeye göre çıkarılacak sinir segmentine karar verilir.
• Endoskopik torakal sempatikotomi: Göğüs boşluğu içindeki sempatik sinirin sadece bir bölgeden kesilmesi işlemidir. Daha kolay uygulanabilen bir teknik olmasına rağmen kompensatuar (vücudun başka bir yerinde terlemenin artması ve/veya ortaya çıkması) terleme görülme oranı diğer yöntemlere göre daha yüksektir.
• Klipsli sempatik blokaj (Klipsli SB): Göğüs boşluğu içindeki sempatik sinirin titanyum veya polimer klipslerle bloke edilmesidir. Yan etkileri daha azdır, başarı şansı diğer girişimlerle benzerdir.
• Klipsli SB’ de bilinmeyenler: Klipsli sempatik blokaj ile sinir sıkıştırılmakta ve fonksiyonu engellenmektedir. Bu girişim kısa zamanda sinirin o bölgede ölmesine ve zaman içinde kopmasına neden olmaktadır. Klipsin uygulanması ile o anda terleme kesilmekte ve sinir fonksiyonu kaybolmaktadır. Ancak zaman içinde sinir kendini yenileyip veya çevre dokulardaki sinirlerin klips konulan bölgedeki sinirin fonksiyonunu üstlenmesi ile vücut eski durumuna dönebilir. Hastalığın nüks etmesi de sinirin kendini yenilemesi sonrası mümkün olabilir ve bu durum diğer ameliyat tipleri sonrasında da mümkündür. Ancak nadiren nüks gözlenir. Hastanın klipsli ameliyat sonrası kompensatuar terlemeden veya diğer yan etkilerden rahatsız olması durumunda klipsin çıkartılarak hastanın tekrar aynı durumuna döneceği iddiası tıbben doğru değildir. Sinirin dayanma gücünün çok üzerinde bir basınç sinirde 20-60 dk sonra doku ölümüne yol açar. Ameliyattan sonra bu süre içinde hastanın tekrar ameliyat edilip klipsin çıkarılması mümkün değildir. Bilimsel makalelerde de klipsin çıkarılınca şikayetlerin eski haline döneceği iddiası mantıklı bulunmamıştır. Eğer bu konuda tereddüt varsa, klipsi çıkarılmış hastalarla konuşulmalıdır. Klips alındıktan sonra 1-3 ay içinde sinir kendini yenileyip eski fonksiyonlarını kazanabilir, ancak bu düşük bir ihtimaldir, kesin değildir. Klipsin çıkarılması sonrası birkaç ay içinde şikayetlerin düzelebilmesi ihtimali vardır, ancak kesinlik yoktur. Klipsin çıkarılması sonrası şikayetlerin geriye döneceği garanti edilemez.

Sık Sorulan Sorular

Ameliyat süresi kaç dakikadır?

Her bir taraf için ortalama 10 ar dakikada ameliyat tamamlanır. Beklenmeyen bir problem olursa süre uzar. Anestezi hazırlığı ile beraber 40-60 dk da ameliyat biter.

Hastanede ne kadar yatarım?

Genel anestezi uygulandığı için hasta bir gece dinlendirilip taburcu edilir.

İşime ne zaman başlayabilirim?

Fiziksel efor gerektiren bir işiniz yoksa bir haftada, aksi durumda iki hafta sonra işinize başlayabilirsiniz.

Şikayetlerim ne zaman düzelir?

Ameliyat masasından şikayetler düzelmiş olarak kalkılır.

Ameliyatın riski var mı?

Genel anestezi ile uygulanan tüm ameliyatlarda hangi risk varsa klipsli SB ameliyatı için de bu riskler vardır. Özel olarak Pnömotoraks (göğüs boşluğunda hava kalması) ve göz kapağında düşme görülebilir. Pnömotoraks iğne veya dren ile boşaltılabilirken klipsli blokajda göz kapağı düşmesi bildirilmemiştir.

Doç.Dr. Ahmet Rauf GÖRÜR

Göğüs Cerrahisi Uzmanı