Diş beyazlatma prosedürü, son dönemlerde trend haline geldi. Günümüzde bireyler sağlıklı dişlere ilaveten mükemmel bir gülümseyişe de sahip olmak istemektedirler. Genetik, çevresel, medikal ve dişe ait çeşitli faktörlerle meydana gelen diş renklenmeleri gülüş estetiğini olumsuz etkilemektedir. Hem bu renklenmeleri ortadan kaldırmak hem de doğal renginden daha beyaz dişlere sahip olmak için uygulanan beyazlatma tedavileri estetik diş hekimliğinin önemli bir parçası haline gelmiştir. Renklenmiş dişlere kimyasal maddeler uygulanması ile mine ve dentin dokusunun derinliklerindeki organik pigmentlerin okside edilerek diş renginin açılmasına “diş beyazlatma” ismi verilmektedir
Diş renklenmelerinin sebepleri
Diş renklenmeleri, lokalizasyon ve etiyolojiyi içeren çok faktörlü bir olaydır. Diş renklenmeleri iç veya dış kaynaklı olabilir. Dış kaynaklı renklenmeler minede meydana gelir. Dış kaynaklı renklenmeler çay, kahve, kırmızı şarap, sigara, kola, metal tuzları ve kötü ağız hijyeni nedeniyle olabilmektedir ve genelde profilaktik temizleme işleminin yetersiz yapılmasına bağlıdır. Bu renklenmeler bazı vakalarda mekanik temizlik ve diş macunu sayesinde kısmen temizlenebilir
İç kaynaklı renklenmeler diş matrisi ile ilgilidir dentini, sadece mineyi veya her iki dokuyu birlikte ilgilendirebilir. Bu renklenme fırçalamadan bağımsız olarak sadece beyazlatma ile giderilebilir. İç kaynaklı renklenmeler, dişlerin gelişimi sırasında alınan tetrasiklin, florür gibi ilaçlardan, diş gelişimi sürecinde geçirilen ateşli çocuk hastalıkları, eritroblastosis fötalis, porfiria gibi yoğun pigment oluşumuna yol açan hastalıklardan veya genetik rahatsızlıklardan (amelogenezis imperfekta, dentin defektleri, dentinogenezis imperfekta, dentinal displazi) meydana gelebilir. Amalgam restorasyonlar, endododontik tedavi sırasında pulpa odasındaki kanal dolgu materyalinin iyi temizlenmemesi gibi nedenlerden dolayı da iç kaynaklı diş renklenmesi meydana gelebilir.
Diş beyazlatma hangi durumlarda uygulanır? Hangi durumlarda uygulanmaz?
Diş beyazlatma işleminin endikasyonları:
- Yaygın renklenmeler
- Yaşlanma
- Sigara, çay ve kahve gibi diyetsel renklenmeler
- Fluorozis
- Tetrasiklin renklenmeleri
- Travmayla oluşan pulpal değişiklikler
- Restoratif tedavilerden önce ve sonra
Diş beyazlatma işleminin kontrendikasyonları:
- Yüksek beklentileri olan hastalar
- Çürük ve peri-apikal lezyonlar
- Hamilelik
- Sensitivite, çatlaklar ve ekspoze dentin
- Gülümseme hattında geniş restorasyonlar ve kronlar
- Görülebilir diş eti çekilmeleri ve sarımsı kök yüzeylerinin açığa çıktığı yaşlı hastalar.
Diş beyazlatma materyalleri
Bir asırdan fazladır kanal tedavili dişlerin içerisine ya da diş yüzeylerine direkt olarak beyazlatma ajanları uygulanarak dişlerin beyazlatılması yapılmaktadır. Renklenmiş dişlerin tedavisinde uygulanan vital beyazlatma işlemleri beyazlatma amacı ile yapılan porselen kronlar, kompozitler laminalara göre daha konservatif bir yaklaşımdır. Diş beyazlatma tedavilerinde kullanılan farklı ajanlar farklı tekniklerle kullanılmaktadır.
Diş beyazlatmada kullanılan maddeler genellikle hidrojen peroksit veya karbamit peroksit dir.1960’lı yıllarda gingivitis tedavisinde kullanılan karbamit peroksit içeren bir antiseptiğin dişleri beyazlattığı, 1960’lı yılların sonuna doğru bir diş hekimi tarafından fark edilmiş ve gece koruyuculu beyazlatma dönemini başlatmıştır. Bugün dişlerin beyazlatılması için kullanılan hidrojen peroksitin ise ilk olarak 1884 yılında Harlan tarafından ‘hidrojen dioksit’ adı altında kullanıldığını bildirilmiştir. Beyazlatma tedavisi genellikle hidrojen peroksit veya karbamit peroksit ile hem evde hem de ofiste uygulanabilir.
Diş beyazlatma yöntemleri
Diş beyazlatma tedavileri vital (canlı) ve devital (cansız) dişlerde uygulanmalarına göre sınıflandırılabilir.
- Ev tipi
- Klinik tipi
- Market Ürünleri
Vital beyazlatma teknikleri klinikte gerçekleştirilen ve ‘power bleaching’ adı verilen teknik ile klinik dışında diş hekimlerinin kontrolünde evde uygulanan ve ‘nightguard vital bleaching’ adı verilen teknikleri içermektedir. Bu teknikler ayrı ayrı uygulanabilecekleri gibi birbirleri ile kombine olarak da uygulanabilmektedirler. Evde ve ofiste beyazlatmanın endikasyonları her ikisi için de temelde aynıdır fakat klinisyen hastanın ihtiyaçlarına göre uygun metoda karar verebilir. Çalışmalar doğru teşhis ve doğru teknikler ile vital dişlerin beyazlatılmasının etkili, uzun süreli ve güvenilir olduğunu gösterilmiştir.
Diş hekimi kontrolünde evde diş beyazlatma
Diş hekimi kontrolünde evde diş beyazlatma (home bleaching) işlemi, ilk defa 1989 yılında uygulanmaya başlamıştır. Evde yapılan diş beyazlatma işlemi maliyetinin ucuz olması, hasta ve hekim açısından daha güvenilir olması gibi avantajlara sahiptir. Bu sistem klinikte yapılan beyazlatma işlemi ile aynı endikasyonlara sahiptir. Bu teknikte, diş hekiminin belirlediği konsantrasyonda (Karbamit peroksidin %10’luk konsantrasyonunun kullanımı) beyazlatma ürünü hastaya özel yapılan şeffaf plaklar ile uygulanıp sonuçlar diş hekimince belirlenir.
Bu yöntemde beyazlatma işlemi daha yavaş olduğundan geri dönüşümü de daha uzun zaman alır. Evde beyazlatma tekniğinde hastalar tedavinin sonuçlarını görmek için 2 ya da 3 hafta beklemek istemezler ya da beyazlatma plaklarını kullanmak istemezler tüm bu sebeplerle tekniğe adapte olmaları güç olur.
Klinikte diş beyazlatma
Klinikte diş beyazlatma işleminde genellikle hidrojen peroksit kullanılır ve konsantrasyonu (%30–35), evde yapılan beyazlatma ajanında kullanılandan fazladır. Bu nedenle klinikte yapılan beyazlatmada, materyal dişe daha hızlı penetre olabilir. Klinikte yapılan beyazlatmada etkili sonuç elde etmek için ışık kaynakları kullanılabilir ve her seans ortalama 45 dakika sürer. Ortalama 2–6 seans gerekebilir ancak hekim vakaya göre karar verir.
Ayrıca duyarlılık meydana gelmemesi için seanslar birer hafta arayla olmalıdır. Ancak bazen, renklenmenin sebebine bağlı olarak tek seansta tatmin edici sonuç elde edilebilir. Hidrojen peroksidin dokular üzerinde kostik etkisi vardır bu nedenle dişetlerinin ve diğer ağız dokularının izole edilmesi çok önemlidir.
Diş hekimi kontrolü dışında market ürünleri ile diş beyazlatma
Diş beyazlatma işlemleri için diş hekimleri tarafından uygulanan tedavilere alternatif olarak eczane veya marketlerde birçok beyazlatma ürünü piyasaya sürülmüştür. Diş hekiminin danışmanlığı ve kontrolü olmadan hastanın eczane ve marketlerden satın alıp kullandığı materyaller dişe yapışan bantlar (stripler), ağız gargaraları, diş macunları ve dişlere cila şeklinde sürülen sistemlerden oluşmaktadır.
Bu beyazlatma sisteminde esnek bantlar (stripler), yüzeylerinde homojen olarak dağılmış 150-200 mg kadar beyazlatıcı jel ile kaplıdırlar. Bu materyaller düşük oranlarda beyazlatıcı (%3-6 hidrojen peroksit) içerirler genellikle günde 2 kez 2 hafta kullanılmaları tavsiye edilmektedir. Fırça ile uygulanan karbamit peroksit içerikli jeller günde 2 defa uygulanır. Diş beyazlatma ürünlerini satan firmalar tarafından tavsiye edilen beyazlatma plakları dişlerin dış yüzeylerinde belli oranda beyazlatıcı materyalin saklanmasına izin verir. Diş macunu, vernik veya sakız içerisine konulan beyazlatıcı maddelerinde etkili olduğu yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Beyazlatma bantları (stripler) plak uygulaması gerektirmemeleri, uygun dozun kendiliğinden ayarlanması, tek kullanımlık olmaları gibi bazı avantajlara sahiptir. Ancak her vakada bu ürünlerin kullanılması doğru ve yeterli değildir.
Devital dişlerde beyazlatma
Kök kanal tedavisi yapılan dişlerde kimi zaman renk değişikliği olabilmektedir. Bu renklenmelerin tedavisi için en konservatif yöntem intrakoronal beyazlatmadır. Yani dişin içerisinde açılan kaviteye yerleştirilen materyallerle yapılan uygulamalardır. İntrakoronal beyazlatmada termokatalitik teknik, walking-bleach tekniği, iç-dış beyazlatma gibi teknikler ve bunların kombinasyonları kullanılabilmektedir. İntrakoronal beyazlatma işlemi birçok restoratif ve protetik işlem yerine tercih edilebilir. Böylece diş yapısı korunur ve estetik olarak kabul edilebilir sonuçlar alınabilir.
Diş beyazlatma güvenli midir? Kalıcı mıdır?
Hemen hemen her hasta beyaz dişlere sahip olmak isteyebilir, fakat her bir vakada hastanın estetik beklentileri yeteri kadar karşılanamayabilir ya da başarılı sonuçlar elde edileceğine dair bir garanti yoktur. Ciddi tetrasiklin renklenmelerinin tedavisi için beyazlatma yeterli olmayabilir, bu yüzden beyazlatma ile birlikte lamina veya vener kronlar ile kombine tedavi olarak düşünülebilir. Önceden yapılmış olan beyazlatma işlemi, lamina veya vener kronlar için yapılacak preparasyonlarda kaldırılan diş dokusunun miktarını azaltır. Florozisdeki multiple lekelerde hidroklorik asit ve aşındırıcı/parlatıcı kulanılarak mikroabrazyon ve beyazlatma işlemlerinin kombine kullanılması gerekebilir.
Beyazlatma işlemi yaparken ağız içi ve çevresi dokuların izolasyonu önemlidir ayrıca beyazlatma esnasında hekim durma noktasını bilmeli ve işlemi bu noktada veya daha önceden bitirmelidir aksi takdirde mine yapısının bozulması ve madde kaybı söz konusu olabilir. Daha ileri tedaviyle madde kaybı sonucu oluşan matlaşma ve fazla pürüzlü yüzeyler, beyazlatmayla kazandığımız sonucu geri çevirir. Optimal beyazlatma, maksimum beyazlığı sağlar ancak aşırı beyazlatma işlemi beyazlık sağlamaksızın diş minesini bozar.
Beyazlatma sırasında ve sonrasında dişlerin renk stabilitesi büyük oranda hastaların beslenme alışkanlıklarına bağlıdır. Yapılan çalışmalar asitli (düşük pH’a sahip) ve boyayıcı (yüksek pigment içerikli) içeceklerin dişlerin boyanmasına ve diş yapılarında mineral kaybına neden olduğu bildirilmiştir. Bazı çalışmalarda dişlerin beyazlatma sonrası tekrar renklenmesi beyazlatma sonrası bekleme prosedürden daha ziyade hastanın tüketmiş olduğu içecek tipinin daha etkili olduğu belirtilmiştir. Beyazlatma sonrası oluşan renklenmelerin bazıları temizlenme veya polisaj ile kaldırılabilecek kadar kısa süreli ve geri dönüşümlüdür.
Beyazlatma uygulaması kesinlikle hekim kontrolünde ve kurallara uygun bir şekilde yapılmalıdır. Dişlerin doğal rengi tespit edilmeli, hastanın beklentisi de göz önünde bulundurularak endikasyonuna uygun tedavi hekim tarafından belirlenmelidir. Diş beyazlatma uygulamalarında, hastayı memnun edecek şekilde estetik başarı amaçlanmalıdır. Beyazlatma işleminde hastanın iş birliği oldukça önemlidir.