Disfaji (Yutkunma Güçlüğü)

Disfaji veya yutkunma güçlüğü, dünya üzerinde yıllık olarak her 20 erişkin kişiden 1’ini etkiler. Ancak şaşırtıcı bir şekilde yutkunma zorluğu çekenlerin sadece çok az kısmı hastanelere başvuruyor.

Neredeyse hepimiz arada bir yutkunma zorluğu ile karşı karşıya gelebilirken bu durum, disfaji sorunu olan bireyler için biraz farklıdır. Neredeyse her gün yutma güçlüğü ile savaşmak zorundalar. Daha da kötüsü ise çoğu zaman bu, ciddi bir altta yatan tıbbi sorunun işaretidir. Bu nedenle, bu durumdan ve yutkunma zorluğu gibi problemi tedavi etmek için mevcut seçeneklerden haberdar olmanız gerekir.

Disfaji veya Yutkunma Güçlüğü Nedir?

Disfaji, yiyeceklerin yutulmasında yutma zorluğu gibi soruna neden olan tıbbi bir durumdur, yani gıdaları yutmak her zamankinden daha fazla çaba gösterir. Bu durum, sinir veya kas problemlerinin bir sonucudur ve oldukça acı verici olabilir. Çoğunlukla yaşlı yetişkinleri ve bebekleri etkiler. Ayrıca, altta yatan tıbbi durumun bir belirtisi olabilir. Genellikle üç genel türe ayrılır. Türleri ise şunlardır;

1. Oral Disfaji: Bu tür, felç sonrası bazen ortaya çıkabilen dil zayıflığından kaynaklanır.
2. Faringeal Disfaji: Bu durum, boğazdaki problemlerden kaynaklanır ve Parkinson hastalığı, felç veya amyotrofik lateral sklerozda olduğu gibi sinirleri etkileyen nörolojik problemlerden kaynaklanabilir.
3. Özefagus Disfajisi: Bu tip özofagusta bir tıkanma veya tahriş nedeniyle bir sorun olduğunda ortaya çıkar. Bazı durumlarda, bu durumu tedavi etmek için cerrahi bir prosedür gerekebilir.

Not: Yutma sırasında daha fazla ağrı yaşıyorsanız odinofajiden muzdarip olabilirsiniz. Ancak, bazı kişiler aynı anda ikisine de sahip olabilir. Yutma güçlüğü sorununa ek olarak disfaji ile ilişkili birkaç semptom daha vardır.

Disfaji Belirtileri Nelerdir?

Disfaji belirtisi ve bulguları genel olarak şunlardır:

• Yemek yerken boğulma hissi,
• Yutmaya çalışıldığında öksürük
• Mide asidinin boğazdan geri gelmesi,
• Mide ekşimesi,
• Drooling,
• Ses kısıklığı,
• Tekrarlayan pnömoni,
• Yemeğin boğaz ya da göğüste sıkıştığını hissetmek,
• Yetersizlik veya yiyecekleri geri getirme,
• Ağızdaki tükürük miktarını kontrol edememek,
• Ağızdaki gıdayı çiğneme veya kontrol etmedeki zorluk,
• Ani ve açıklanamayan kilo kaybıdır.

Nedenleri Nelerdir?

Olası disfaji nedenleri arasında şunlar bulunur:

• Felç: Oksijen eksikliği nedeniyle beyin hücrelerinin imha olmasıdır.
• Amyotrofik Lateral Skleroz: Progresif nörodejenerasyona neden olan tedavi edilemez bir durumdur.
• Yaygın Spazm: Yemek borusu kaslarının anormal bir şekilde kasılmasına neden olur.
• Özofagus Halkası: Özofagusun küçük bir bölümünün daralmasıdır.
• Multipl Skleroz (MS): Miyelinin (sinirleri koruyan) bağışıklık sistemi tarafından imha edilmesidir.
• Parkinson Hastalığı: Motor becerilerini bozabilecek dejeneratif bir nörolojik hastalıktır.
• Radyasyon gibi tıbbi tedaviler.
• Skleroderma: Cilt ve bağ dokularının sertleşmesine ve sıkılmasına neden olan bir grup otoimmün hastalıktır.
• Yemek borusu kanseri.
• Xerostomia: Ağız kuruluğu.

Birkaç faktör de disfaji gelişme riskini arttırma potansiyeline sahiptir. Bu faktörler ise şunlardır;

• Nörolojik tıbbi durumlar.
• Yaş: Yetişkinler, yaşlandıkları için aşınma ve yıpranma nedeniyle gençlerden daha yüksek risk altındadır. Bazı bebekler de risk altında olabilir.
• Alkol kullanmak.
• Sigara içmek.

Disfaji Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor, öncelikle yutma işleminin hangi aşamasının zorluk çıkardığını bulmaya çalışır. Sorunu teşhis etmeye yardımcı olabilecek birkaç çalışma ve test şunlardır;

• Yutma Çalışması: Hasta, içlerinden hangisinin yutmada zorlandığını görmek için farklı kıvamda gıdaları yutar.
• Baryum Yutma Testi: Hastadan baryum içeren bir sıvıyı yutması istenir. Alınan baryum X-ışınlarında ortaya çıkar ve doktor yemek borusu ve kas aktivitesini detaylı olarak analiz edebilir.
• Endoskopi: Yemek borusuna bakmak için bir kamera kullanılır. Doktor kanserden şüpheleniyorsa biyopsi yapılabilir.
• Manometri: Bu, özofagus kaslarının çalışması sırasında meydana gelen basınç değişikliklerini ölçmek için bir çalışmadır.

Disfaji için mevcut tedavi prosedürlerine geçmeden önce, çoğunun disfaji ve odinofaji arasındaki karışıklığı ele alalım. Bu koşullardan birine neredeyse her zaman diğeri eşlik eder. İkisi arasındaki ana farklardan bazıları şunlardır;

Disfaji

• Katı veya sıvı bir şey yutarken bir tıkanma veya yapışma hissi.
• Genellikle altta yatan bir nörolojik bozukluktan kaynaklanır.
• Disfaji gelişme riski yaşla birlikte artar.
• Otoimmün hastalıkların sık görülen semptomlarından biridir.

Odinofaji

• Yiyeceğin yutma güçlüğünden ziyade yutkunmaya çalışırken disfaji durumundaki gibi acıya neden olur.
• Genellikle mukozanın tahrip olması veya tahriş olması nedeniyle oluşur.
• Kas hastalıkları bu durumu geliştirme riskini arttırır.
• İmmünsüpresif kişilerin odinofaji gelişme riski daha yüksektir.

Şimdi de disfaji için mevcut tedavi seçeneklerine geçelim.

Nasıl Tedavi Edilir?

Disfaji tedavisi durumun nedenine ve türüne bağlı olarak değişebilir. Oral disfaji veya orofarengeal disfaji (yüksek disfaji) genellikle altta yatan nörolojik bir problem nedeniyle gelişir ve tedaviyi zorlu bir işlem haline getirir. Orofarengeal disfajinin tedavisinde yardımcı olabilecek bazı doğal yollar şunlardır:

• Yutma Terapisi: Konuşma terapisti hastanın kasların işleyişini iyileştirmek için bazı oral motor ve solunum egzersizleriyle birlikte yutmanın yeni yollarını öğrenmesine yardımcı olacaktır.
• Tüp Besleme: Zatürree, dehidratasyon veya yetersiz beslenme riski olan hastaların nazal tüp (nazogastrik tüp) ile beslenmesi gerekebilir. PEG (perkütan endoskopik gastrostomi) tüpleri bazen küçük bir kesikle mideye cerrahi olarak implante edilebilir.

Özofagus disfajisini tedavi etmek için cerrahi müdahale gerekebilir. Düşük disfajinin tedavisi şunları içerir:

• Genişleme: Yemek borusunun içine küçük bir balon yerleştirilir ve ikincisinin genişletilmesi gerektiğinde şişirilir. Balon, amacına hizmet ettikten sonra kaldırılır.
• Botoks: Botulinum toksini veya botoks, daralmayı azaltmak için sert kasları paralize edebilen güçlü bir toksindir. Bu tedavi yöntemi, yemek borusunun kasları sertleştiğinde kullanılır (akalazya). Bu tedavi aynı zamanda orofarengeal disfaji için de işe yarayabilir.
• Stent Yerleşimi: Stent veya plastik bir tüp daralan veya tıkanmış bir özofagusa yerleştirilir.
• Laparoskopik Heller Myotomi: Özofagusun alt ucundaki kası kesmeyi içerir. Bu, yemek borusu mideye yiyecek salmak için açılmadığında yapılır.

Eğer bu sorun, GÖRH’den kaynaklanıyorsa oral yoldan ilaç alarak tedavi edilebilir. Eozinofilik özofajit kortikosteroidlere ihtiyaç duyabilirken özofagus spazmlarının iyileşmesi için kas gevşetici ihtiyacı olabilir.

Felç gibi altta yatan durumlar nedeniyle disfajiden muzdarip olanlar için, akupunktur profesyonelce yapıldığında yardımcı olabilecek uygun bir tedavi seçeneğidir. Yutma güçlüğü tedavisi, aynı zamanda yutmayı kolaylaştırmak için birisinin diyetinde birkaç önemli değişiklik yapmayı da içerir.

Disfaji İçin En İyi Diyet

Disfajinin ciddiyetine bağlı olarak doktor, üç disfaji diyetinin herhangi birini önerebilir.

Diyet Seviye 1: Bu diyet orta ila şiddetli disfajisi olanlara önerilir. Aşağıdakiler gibi yumuşak ve iyi pürüzlü besinler içerir:

• Sade ekmek
• Muhallebi
• Yoğurt
• Pudingler
• Meyve püresi
• Sufleler
• Çorbalar
• Pureed sebzeler
• Saflaştırılmış et
• Patates püresi

Diyet Seviye 2: Bu diyet seviyesi yumuşak, nemli ve yarı katı yiyecekleri içerir ve hafif ile orta dereceli disfajisi olanlara yöneliktir. Aşağıdaki gibi gıdaları içerir:

• Yumuşak ekmek ve krep
• Nemli köfte
• Pişmiş yulaf ezmesi
• Nemli tahıllar
• Nemli kekler ve kurabiyeler
• Haşlanmış veya pişmiş sebzeler

Diyet Seviye 3: Bu, hafif disfajisi olanlar için ileri bir seviyedir. Bu yiyecekler diğer iki seviyedeki yiyeceklere kıyasla daha fazla çiğneme gerektirir. Bunlar ise:

• Yumurtalar
• İnce dilimlenmiş balık ve et
• Pirinç
• Erişte
• Çorbalar
• Çiğneme dışı şekerlemeler
• Peynir
• Süzme peynir

Yutma zorluğu yaşayan bireyler bazı yiyeceklerden de kaçınmalıdır. Bunlar:

• Kuru ekmek
• Kraker
• Kuru tahıllar
• Kuru meyve veya kuruyemiş içeren kurabiye veya kekler
• Kuru et
• Patates cipsi
• Mısır
• Patlamış mısır
• Hindistan cevizi
• Fındık
• Tohumlar
• Nuga ve çiğneme şekeri gibi yapışkan yiyecekler

Bireylerin, durumlarının kötüleşmesini önlemek için ek ipuçlarını takip etmesi gerekebilir.

Yutma Zorluğu Nasıl Önlenir?

• Alkol almaktan kaçının.
• Sigarayı bırakın.
• Doktorunuz tarafından öngörülen egzersizleri takip edin.
• Sorunun nedenlerinden biri olan felç gibi sağlık komplikasyonlarını önlemek için düzenli olarak egzersiz yapın.
• Sağlıklı bir şekilde kilonuzu koruyun.
• GERD gibi durumlardan muzdarip iseniz daha küçük öğünler yiyin.
• Gelişen aklalaziyi önlemek için kendinizi uzun süre sıcaklıklara maruz bırakmaktan kaçının.

Yemek Borusu Kanserinin Belirtileri Nelerdir?

Yutma zorluğu (yutma güçlüğü) ve yutma sırasında ağrı (odinofaji) özofagus kanserinin ilk belirtilerinden biridir. Diğer semptomlar hazımsızlık, kusma ve kilo kaybını içerebilir. Bu nedenle, yutmak sizin için zor bir iş haline geliyorsa bu belirtiyi hafife almayın ve mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım isteyin.

Yutmanın Kaç Aşaması Bulunur?

Temel olarak yutmanın 3 aşaması vardır. Bunlar:

1. Sözlü Aşama: Bu aşamada, çiğneme ve yiyeceklerin tükürük ile karıştırılması yer alır. Bu yutmayı kolaylaştırmak için yiyeceğe (bolus) yumuşak bir tutarlılık verir.
2. Faringeal Aşama: Bu aşamada, yiyecek ve sıvının hava yolunuza girmesini önlemek için ses kıvrımlarınız kapalı kalır.
3. Yemek Borusu Aşaması: Bu, yutmanın son aşamasıdır. Bu aşamada, yiyecekler, yemek borusuna doğru hareket eder ve bu da bolusu midenize doğru iter.

Disfaji Ne Kadar Sürer?

Disfaji, zaman zaman gelip gidebilen ve her zaman ciddiyetinde değişiklik gösteren bir durumdur. Çoğu zaman, altta yatan bir durumdan kaynaklanır ve bu durumun tedavisi disfajiyi de kolaylaştırır.

Disfaji İçin Doktora Ne Zaman Gidilir?

Düzenli olarak yaşıyorsanız ve buna açıklanamayan kilo kaybı veya kusma gibi diğer belirtiler eşlik ediyorsa, derhal bir doktora danışmak en iyisidir.

Yutkunma Güçlüğü Hangi Doktor Bakar?

Yutkunma güçlüğüne hangi bölüm bakar, yutkunma güçlüğü hangi doktor bakar ve yutkunma zorluğuna hangi doktor bakar soruları da oldukça merak ediliyor. Yutkunma güçlüğü için en uygun doktor seçimi genel cerrahi ile gastroenteroloji ve uzmanlarıdır. Gerekirse Kulak, Burun ve Boğaz (KBB) uzmanından da görüş alınabilir. Hastanelerin bu bölümlerinden randevu alınmalıdır.