Bu makalemizde oksalat nedir, oksalat nasıl oluşur ve oksalat bulunan yiyecekler nelerdir gibi konulara değineceğiz. Oksalat, bazı bitkisel ve hayvansal gıdaların içerisinde bulunan organik bir bileşiktir. Yüksek oksalat seviyeleri, sıklıkla böbrek taşları ve diğer sağlık sorunları ile ilişkilendirilmiştir. Bu nedenle, bu tür yiyecekleri tanımlamak ve daha da önemlisi, bu tür yiyeceklerin alımlarını sınırlandırmanızın gerekip gerekmediğini anlamaktır.
Bu makalede, oksalatların ne olduğunu, hangi gıdalarda yüksek olduğunu ve kanınızda oksalat birikiminin nasıl önleneceğini tartışacağız.
Oksalat Nasıl Oluşur?
Bitkilerde bulunan oksalik asit, minerallere bağlandığında oksalat oluşturur. Vücudumuz ayrıca, kendi başına oksalat üretebilir veya bunları yiyeceklerden alabilir. C vitaminleri metabolize edildiğinde oksalat haline dönüşebilir.
Oksalat, vücuttaki minerallere bağlanıp kalsiyum oksalat ve demir oksalat dahil olmak üzere farklı bileşikler oluşturabilir. İlk olarak kolonda olmasına rağmen, bu işlem böbreklerde veya idrar yollarında da gerçekleşebilir. Çoğu insan bu bileşikleri dışkı veya idrarla atabilir. Ancak bazı hassas kişiler, yüksek oksalatlı gıdalar tükettiklerinde böbrek taşları ve diğer sağlık sorunlarına yakalanabilirler. Bu tür sorunlardan kaçınmanın ilk adımı oksalat yönünden zengin olan yiyeceklerden uzak durmaktır.
Yüksek Düzeyde Oksalat Bulunan Yiyecekler Nelerdir?
| GIDA | OKSALAT İÇERİĞİ |
|---|---|
| Ispanak | porsiyon başına 755 mg |
| Ravent bitkisi | porsiyon başına 541 mg |
| Badem | 22 tanesinde 122 mg |
| Pancar | porsiyon başına 76 mg |
| Soya unu | 1 porsiyonda 27–94 mg |
| Buğday Kepeği | porsiyon başına 34 mg |
| Portakal | Tane başına 29 mg |
| Patates | porsiyonda 28 mg |
| Fasulye | porsiyon başına 10–25 mg |
| Nohut | porsiyon başına 12-20 mg |
| Demlenmiş çay | 1 bardak 14 mg |
| Arpa | 5–10 mg |
| Soya peyniri | porsiyon başına 13 mg |
Uzmanlar, günlük oksalat alımımızı 100 mg’dan (hatta 50 mg’den az) sınırlandırmamızı söylüyor.
Böbrek taşı öyküsü olan veya bu sorunu yaşayan kişiler bu yiyeceklerden uzak durmalıdır. Oksalat, kandaki kalsiyum ile bağlanabilir ve kalsiyum oksalat kristalleri oluşturarak böbrek taşlarına yol açabilir. Farklı böbrek taşı tipleri vardır, ancak en yaygın olan böbrek taşı kalsiyum oksalattır.
Bu taşlar, besin yoluyla kalsiyum tarafından oluşmaz. Aslında, kemikleriniz ve kaslarınız tarafından kullanılmayan aşırı kalsiyum, böbreklerinize gider ve idrarla temizlenir. Ancak bu durum olmadığında fazla kalsiyum böbreklerde kalır ve taş oluşturur.
Oksalat Oluşumu Nasıl Önlenir?
[adinserter block=”1″]
Birkaç basit diyet ve yaşam tarzı değişikliği vücudunuzda oksalat taşlarının oluşma riskini azaltmada yardımcı olabilir. Bu öneriler şunlardır;
- Yüksek oksalatlı yiyecekleri azaltın: Oksalat oranı yüksek olan gıda alımınızı azaltın. Bu yiyecekleri tüketmeyi bırakmak zorunda değilsiniz (doktorunuz aksini önermediği sürece) çünkü bunların çoğu oldukça sağlıklıdır ve besinler ve antioksidanlarla doludur.
- Kalsiyum alımınızı arttırın: Bu durum mantığa aykırı gelebilir. Fakat, vücudunuzdaki düşük kalsiyum seviyeleri aslında oksalat taşı riskini artırabilir. Bunun nedeni kalsiyumun bağırsaklardaki oksalat ile bağlanmasıdır. Yüksek kalsiyumlu bir diyet vücutta emilen oksalat miktarını azaltabilir. Bu durum da taş riskini azaltır.
- Yeterli düzeyde su için: Her gün en az 2,5-3 litre su içmelisiniz. Yeterince su içmek, kalsiyumun (ve muhtemelen taş oluşturabilecek diğer minerallerin) emilmesine yardımcı olur ve oksalat taşlarının oluşumunu engeller.
- Yüksek miktarlarda C vitamini almayın: Aşırı derecede yüksek C vitamini dozu, oksalat taşı oluşumuna neden olabilir. Özellikle takviye olarak vitamin alıyorsanız günde en fazla 500 mg C vitamini alın.
- Aşırı proteinden kaçının: Optimal miktarda protein tüketin. Aşırı protein alımı da oksalat taşlarına bağlanmıştır.
- Sodyum alımını azaltın: Bu durum, hazır sandviç, sosis, burger, konserve ürünler, turşular ve diğer hazır karışımlar gibi işlenmiş yiyecekleri içerir. Yüksek sodyumlu yiyecekler, idrarınızdaki kalsiyum miktarını arttırdığından dolayı böbrek taşlarını tetikleyebilir.
Bu önlemlere ek olarak, tercihlerinize oksalat oranı düşük yiyecekleri de dahil edebilirsiniz.
Düşük Miktarda Oksalat Bulunan Yiyecekler Nelerdir?
Düşük miktarda oksalat içeren yiyecekler şunlardır;
| GIDA | OKSALAT İÇERİĞİ |
|---|---|
| Muz | 1 meyve başına 3 mg |
| Kiraz | porsiyon başına 3 mg |
| Üzüm | porsiyon başına 1 mg |
| Papaya | 1 orta boy meyve için 1 mg |
| Karpuz | 1 dilim başına 1 mg |
| Salatalık | ¼ porsiyon başına 1 mg |
| Karnabahar | porsiyon başına 1 mg (pişmiş) |
| Mantarlar | Mantar başına 1 mg’dan az |
| Lahana | porsiyon başına 1 mg (çiğ) |
| Bezelye | porsiyon başına 1 mg |
| Peynir | Dilim başına 1 mg’dan az |
| Süt | 1 bardak 1 mg |
| Yağsız et | porsiyon başına 1 mg’dan az |
| Mısır | porsiyon başına 1 mg |
| Beyaz pirinç | 1 su bardağı 4 mg (pişmiş) |
| Bal | 1 çorba kaşığı 1 mg’dan az |
Bu yiyecekleri diyetinize dahil etmek oldukça faydalı olabilir. Vücudunuzda oksalat birikmesini önlemeniz gereken başka nedenler de var. Şimdi onlara bakacağız.
Aşırı Oksalat Başka Hangi Sorunlara Yol Açar?
[adinserter block=”1″]
Oksalatlar ayrıca besin emilimini de engelleyebilir. Oksalatlar, kalsiyum emilimini engelleyebilir ve taş oluşumu riskini arttırmanın yanı sıra diğer komplikasyonlara yol açabilir. Oksalatlarla birlikte lif tüketmek, çinko ve magnezyum gibi diğer besin maddelerinin emilimini engelleyebilir. Oksalatlar ayrıca açıklanamayan kronik vajinal ağrı ile karakterize bir durum olan vulvodiniyaya da katkıda bulunabilir.
Oksalat içeren yiyeceklerin çoğu aslında sağlıklıdır. Doktorunuza danışın ve ölçülü olarak yüksek oksalatlı yiyecekleri (ıspanak gibi) yiyebilirsiniz. Daha da önemlisi, sıvı alımınızı arttırın. Bu önlemlerin alınması oksalat taşlarının gelişmesini önlemede yardımcı olabilir.
Not: Ispanağın faydaları nelerdir adlı makalemizi okumanızı öneririz.