Büyükşehir bronşiti son dönemlerde oldukça merak edilmektedir. Toplu yaşam ortamı yaşantımızda bizlere çok olumlu faydalar sağlarken, bir yandan da özellikle sağlık ve ekonomik alanında çok zorluklar çıkarmaktadır. Özellikle büyükşehirler akla gelmeyecek kadar birçok şeye ulaşmada büyük olanaklar sağlamakla birlikte en başta soluduğumuz havanın kirlenmesinin yanı sıra psikolojik yapımızda olumsuz sayılabilecek değişikliklere kadar istenmeyen sonuçlar da doğurabilmektedir. Büyük yaşam yerleşkelerinde hava, su, çevre ve bir anlamda da ruh dünyamız olumsuz saldırılarla karşılaşmaktadır. Suyu ücreti ile en iyisinden alabilirken soluduğumuz havayı para ile almak gibi bir lüksümüz yoktur. Soluduğumuz havanın sürekli kirlenmesi ile duyarlı kişilerde başta astım, bronşit, KOAH olmak üzere birçok kronik hastalıklar sık olarak görülmektedir.
Son zamanlarda ismini sıklıkla duyduğumuz “Büyükşehir Bronşiti = Metropol Hastalığı = İstanbul” gibi isimlerle konuşma dağarcığımıza giren bu hastalık esasen yoğun olan kitlelerin birlikte yaşadığı şehirlerin, özellikle de büyük şehirlerin önemli bir sağlık sorunudur. Her geçen yıl bu şehirlerde yaşayan çok sayıda insanın belirgin bir solunum sistemi hastalığı yok iken hastalanmaya başlaması (astım, kronik bronşit, KOAH, zatürre, alerjik rinit ve sinüzit, alerjik hastalık gelişimi, sık hastalanma vs.) bu sorunun önemini ortaya koymaktadır. Özellikle çocuk hastaların aileleri tarafından “ne zaman İstanbul’a gelsek bizim çocuk hastalanmakta, ne zaman memlekete gitsek, yani İstanbul’u terk etsek bizim çocuk iyileşmekte, uzun yaz tatili sonunda memleketimizden İstanbul’a döner dönmez de çocuklarımız yine hastalanmaya başlamakta” demektedirler.
Büyükşehir Bronşitinin Belirtileri Ve Özellikleri
Büyükşehir bronşiti normal bronşitten biraz farklı özelliklere sahiptir. Hastaların çoğunda şiddetli öksürüğe rağmen balgam yoktur veya çok azdır. Büyükşehir bronşitinin astım ve diğer bronşitlerden farkı hırıltılı solunum ve nefes darlığı yakınmasının pek olmamasıdır. Öksürük genelde kış ayları süresince devam eder. Ne zaman ki havalar ısınıp ta hava kirleticilerin kullanılmasının azalması ile hastalık belirtileri azalmakta ve hastalar da öksürükten kurtulmaktadır. Öksürük genelde gündüz ortamında ve ev dışında iken olur. Hasta uyuduktan sonra yakınmalar ya hiç yoktur, ya da oldukça azalmıştır. Özellikle sadece öksürük yakınması ile seyreden bu grupta hastalar ve ailelerini öksürük adeta canından bezdirmektedir. Erişkinlerde de görülen bu durum özellikle çocuk yaş grubunda daha da etkili bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Bu öksürük küçük çocuklarda öğürtü ve kusmaya, bayanlarda ise idrar kaçırmaya neden olabilmektedir.
Büyükşehir Bronşitinden Korunma
Büyükşehir bronşiti olan hastalar, koku veren ve havayı kirleten birçok kimyasaldan rahatsız olurlar. Kolonya, parfüm, ev içi koku verici aparatlar ve çamaşır temizliğinde çamaşırların güzel kokması için kullanılan tüm kimyasallar, özellikle solunum sistemi hastalığı olan kişilerde önemli solunumsal belirtiler oluşturabilmektedir. Bu kişiler olabildiğince bunlardan uzak durmalıdırlar.
Çocuk hastalarda gözlenen kuru öksürüğü oluşturan etkenlerden birisi de çamaşır yumuşatıcılarının kokularıdır. Annelerin deyimi ile “mis gibi kokan bir giysi, çocuğum mis gibi kokuyor!” denilerek mutlu olunmakta ve ortama iyi bir parfüm kokusu salınmaktadır. Çamaşırlar yumuşamıştır. Ancak çocuklar bu giysilerini kullandıkları sürece sürekli bir irritan, belli bir ölçüde alerjen kimyasal madde kokusu ile karşılaşmaktadır. Uzun süreli bu koku teması hassas bünyeli ve astımlı kişilerde aslında dış ortamdaki hava kirliliğinden farklı bir etki de göstermemektedir. Dış ortamın hava kirliliğinden çocuklarımızı korumaya çalışırken bir yandan evde onları daha fazla kokulu kimyasallar ile karşılaştırmaktayız. Çocuklar özellikle bu ortamlarda sanki dış ortamda bulunuyor gibi etkilenmekte ve başta öksürük olmak üzere solunum yakınmaları olmaktadır.
Büyükşehir Bronşiti Tanı Yöntemleri
Sürekli öksüren hastalara her gittiği sağlık kurumunda birçok tetkik yapılmaktadır. Hastaların yaptırdıkları tahlillerde genelde bir şey tespit edilemez. Akciğer röntgeni tetkikleri de normaldir. Ayrıca solunum fonksiyon testleri ve alerji testleri genelde normaldir. Yani “her şeyi normal bir kişi, ancak sürekli öksürmekte!”. Bazen doktorlar da çaresiz kalmaktadır. Hastaya birçok tetkik yapılmaktadır. Hasta sinüzit ve reflü yönünden incelenmekte, bazen bilgisayarlı akciğer ve sinüs tomografileri de çekilmektedir. Aslında her şeyin temiz çıkması iyi. İyi de hasta ve anne-babalar şu soruyu sormakta: “O zaman bizim çocuğumuz niye sürekli öksürmekte veya ben niye öksürmekteyim?” Bazen hastalara tanı konulamaması nedeniyle “sizde alerji var!” denilmekte, böylece hastalar da soru sormayı bırakmakta ve bazı ilaçları kullanmaya devam etmektedirler.
Büyükşehir Bronşiti Nasıl Tedavi Edilir?
Hastaya ilaç tedavisinden önce ilk yapılması gereken onu bu duruma getiren etkenlerden elden geldiğince uzak tutmak yani koruyucu hekimliktir. Yani duyarlı kişiler hastalık oluşturan ortamlardan irtibatını kesecek, gerekirse daha küçük ve havası temiz yerleşim bölgelerine göç edecektir. Ancak bu her zaman geçerli bir durum değildir. Hastayı mutlak olarak fanus gibi bir ortama sokamamakta yani hastayı etkileyen kimyasallardan onu uzak tutamamaktayız.
Hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar; oral veya inhaler ilaçlar, antihistaminikler, kortizon içeren bazı ilaçlardır. Hastalık döneminde kullanılan bu ilaçlar bazen klinik belirti olmamasına rağmen 2-3 ay gibi kullanılarak hem tedavi etmekte, hem de koruyucu tedavi olarak kullanılabilmektedir. Böylece hastanın yakınmaları büyük oranda düzeltilmektedir. Hatta bazı hastaların her sene kış mevsimi aylarında bu ilaçları doktor kontrolü altında düzenli koruyucu olarak ta kullanması gerekebilir. Eğer tedavi edilmez veya koruyucu tedaviler verilmez ise hastalık kronik bir seyir alabilir. Hastalıkta genellikle antibiyotiğin yeri yoktur. Ancak eklenen enfeksiyonlar nedeni ile doktor kontrolünde antibiyotik kullanımı gerekebilir. Zaten hastalar da “kutularca antibiyotik kullandık ama öksürüğümüz bana mısın bile demedi!” demektedirler.
Sonuç
Büyükşehir bronşitinin nedeni “bronşların aşırı duyarlılığı”, yani “bronş hiperreaktivitesi”dir. Bu kişiler aslında sağlıklı kişilerdir. İç veya dış ortam kirliliğinden bronşlar etkilendiği sürece başta öksürük olmak üzere solunum belirtileri veren bir hasta grubudurlar.
Bu hastalığa yakalanmış çok sayıda kişi bulunmaktadır. Bu hastalığa yakalanmamak ve hastalığın tekrarlamaması için; ev, okul, işyerleri gibi yaşam yerleşkelerinin yoğun trafiğin ve fabrikaların uzağında olması ve kapalı ortamlarda alerjenler, sigara dumanı, kimyasal maddeler, aerosollerden uzak kalınması gerekir. Bu duyarlı kişilerin yakınmalarının devam ettiği dönemlerde doktor kontrolü altında olmaları önerilir. Bu hastaların en az bir defa Alerji uzmanına muayene olmaları, Alerji uzmanının gerek görmesi durumunda da “Alerji deri prick testi veya kan ile yapılan bazı alerji testleri”nin yapılması önemle tavsiye olunur.
Çocuğunuzda (veya sizde) tüm tetkikler ve alerji testleri normal, ama çocuğunuz (veya siz) kış ayları boyunca öksürüyorsanız eğer sizin çocuğunuz (veya siz) da büyükşehir bronşiti olabilir. Siz kış ayları süresince büyükşehir bronşiti misiniz? Eğer burada anlatılanlar sizde veya çocuğunuzda var ise bir an evvel muayene olmanız önerilir.
Prof.Dr. Sami Öztürk
Allerji ve İmmünoloji,
Göğüs Hastalıkları Uzmanı