Coronavirüsler (CoV), soğuk algınlığından şiddetli solunum sendromuna benzer Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu’na (SAR-CoV) kadar insanlarda hastalığa neden olan bir virüs ailesidir. Resmi olarak Şiddetli Akut Solunum Sendromu Coronavirus 2 (SARS-CoV-2) olarak yeniden adlandırılan 2019 koronavirüs (COVID-19), 2019’un sonuna doğru Çin’in Wuhan şehrinde belirlendi.
Koronavirüs, hem insanlarda hem de hayvanlarda yaygındır. Koronavirüs kaynağı olduğu bilinen çok çeşitli hayvanlar vardır. Örneğin, SAR-CoV misk kedilerinden, MERS-CoV ise develerden kaynaklanmıştır ( 3 ). Bununla birlikte, insanları etkileyen hayvan koronavirüsleri oldukça nadirdir. Bazen hayvanları etkileyen koronavirüsler, yeni koronavirüs gibi yeni bir koronavirüse dönüşerek insanlara bulaşabilir ( 4 ).
Evet, bulaşıcıdır. COVID-19 solunum damlacıkları yoluyla kişiden kişiye yayılabilir ( 5 ). Enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında, damlacıklar (yakın temas halinde olan, 6 fit içinde) insanların ağızlarına veya burunlarına düşerse, COVID-19 virüsüne maruz kalma olasılığı yüksektir. Ayrıca virüsün bulunduğu bir yüzey veya cisimle temas ederek COVID-19’a da maruz bırakılabilir. Neyse ki, diğer bulaşıcı hastalıklardan farklı olarak bu virüs, uzun süre havada kalamaz. Şu anda gıda yoluyla yayıldığını doğrulayacak bir araştırma bulunmamaktadır. Zayıf hayatta kalabilmesi nedeniyle, bu virüs gıda ürünlerinden veya günler veya haftalar içinde gönderilen veya uzun saatler sonra tüketilen diğer maddelerden yayılamaz. COVID-19 için kuluçka süresi (virüse maruz kalma ile semptomların gelişi arasındaki süre ) 2-14 gün arasında tahmin edilmektedir ( 6 ). Bu virüs topluluklarda kolayca yayılabilir ve enfekte olan her bir kişi için, el hijyeni ve diğer önleyici tedbirleri uygulamazlarsa, iki kişi potansiyel olarak enfeksiyonu kapabilir.
Bu enfeksiyonun mevcut semptomlarının grip benzeri özelliklere sahip olduğu açıklanmaktadır. Bu belirtiler maruziyetten 2-14 gün sonra ortaya çıkabilir ( 7 ).
- Ateş
- Öksürük
- Nefes darlığı
- Yorgunluk
Daha kritik vakalarda akut solunum sıkıntısı sendromu gibi pnömoni benzeri semptomlar gelişebilir. Kronik bir hastalığı olan insanlar ağır hastalıklara karşı savunmasızdır.
Doktorunuz belirtilerinizin başka nedenlerle mi yoksa COVID-19 tarafından mı açıklandığını belirleyebilir. Laboratuvar testleri onaylanırsa, sağlık uzmanınız, teşhis için klinik örnekler toplamak üzere eyaletinizdeki sağlık görevlileri ile işbirliği yapacaktır.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, bu virüsden kurtulmanın en iyi yolu, COVID-19’un yayılmasını kontrol edebilecek bazı temel önleyici tedbirleri takip etmektir ( 8 ). İçerirler:
- Ellerinizi en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkayın. Bunu, özellikle öksürdükten sonra, yemekten önce, tuvaleti kullandıktan sonra ve hayvanlarla herhangi bir temastan sonra mümkün olduğunca sık yapın.
- En az %60 alkol içeren alkol bazlı el dezenfektanı kullanın.
- Yıkanmamış ellerinizle gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının.
- Enfekte kişilerden en az 1,5 uzakta durun.
- Halka açık toplantılara gitmekten kaçının. Mümkün olduğunca evde kalın.
- Hapşırma ve öksürük durumunda ağzını daima bir mendille örtün ve hemen mendili atın.
- Eşyalarınızı temiz tutun, sık dokunan nesneleri ve yüzeyleri dezenfekte edin.
- Gıda güvenliğini uygulayın. Et için ayrı doğrama tahtaları ve mutfak eşyaları kullanın. Çiğ ete dokunduktan sonra ellerinizi yıkayın.
- Seyahat ederken de bu kurallara uyun.
En İyi El Yıkama Tekniği Nedir?
Uzmanlara göre ellerin düzenli olarak yıkanması çeşitli hastalıkların yayılmasını önleyebilir. Etkili bir el yıkama tekniği 5 adımdan oluşur ( 9 ).
- Islatmak: Ellerinizi ıslatın.
- Köpük: Sabunu uyguladıktan sonra ellerinizi birbirine sürün ve parmaklarınızla ellerin arkası arasında köpürtün.
- Ovma: Ellerinizi en az 20 saniye ovun.
- Durulama: Ilık su ile iyice durulayın.
- Kurulama: Bir havlu kullanarak ellerinizi kurulayın.
Etkilenen mevcut alanlardan herhangi birinde zaman geçirdiyseniz:
- 15 gün boyunca evde kalın.
- Toplu taşıma araçları ile seyahat etmeyin.
- En ufak belirtileri bile gösteriyorsanız derhal sağlık uzmanınızı ziyaret edin (doktora gitmeden önce önceden arayın).
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre etkilenen bir kişiyle ( 10 ), ( 11 ) temas halindeyseniz bu önlemleri almanız gerekir:
- Sağlığınızı izleyin
- Kişinin semptomlarını izleyin.
- Hane halkı üyeleri ayrı bir odada kalmalı ve varsa ayrı bir banyo kullanmalıdır.
- Ziyaretçi asla kabul etmeyin.
- Evcil hayvanların hastaya yakın olmasına izin vermeyin.
- Sıkı el hijyeni uygulayın.
- Yüzeyleri sık sık dezenfekte edin.
- Tek kullanımlık maske ve eldiven kullanın.
- Ev eşyalarını hastayla paylaşmaktan kaçının.
- Yatak takımını düzenli olarak değiştirin ve size dokunmasına izin vermeyin.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre şu anda Koronavirüs için özel bir tedavi yoktur. COVID-19’u olan kişiler, semptomları yönetmeye yardımcı olmak için derhal bakım almalıdır. COVID-19’a maruz kaldığınızı düşünüyorsanız derhal doktorunuzu ziyaret edin. Ciddi COVID-19 vakaları için tedaviler, hayati organ fonksiyonlarına yüksek yoğunluklu destek içerir. İlk elden tedavi, derhal izolasyonu ve uygun enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) önlemlerinin uygulanmasını içerir ( 8 ).
COVID-19’dan etkilenen çoğu insan 2-3 hafta içinde iyileşebilir. Bununla birlikte, iyileşme süresi bağışıklık seviyelerine bağlı olarak kişiden kişiye değişir. Zatürree olan kişilerin iyileşmesi daha uzun sürer. Kritik durumlarda iyileşmesi aylar alabilir veya kişi ölebilir.
COVID-19’un yüzeylerde dört güne kadar yaşayabileceği düşünülmektedir. Bazı araştırmacılar, bu virüslerin hayatta kalma oranının yaz aylarında azaltılabileceğini söylüyor. Bununla birlikte, şu anda ısının virüsü nasıl etkileyebileceğine dair veri bulunmamaktadır ( 12 ).
Maske takmak Koronavirüsün bulaşmasını yüksek oranda önlemektedir.
Maske Nasıl Takılır?
- Maskeyi takmadan önce ellerinizi alkol bazlı bir dezenfektanla temizleyin.
- Burnunuzu ve ağzınızı maske ile örtün.
- Yüzünüzle maske arasında boşluk bırakmamaya dikkat edin.
- Tek kullanımlık maskeleri tekrar kullanmayın.