DEMİR EKSİKLİĞİNİN TIBBİ VE BESLENME TEDAVİSİ NASIL OLMALI ?

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) epidemiyolojik verilerine göre, insan popülasyonunun % 24.8’i şu anda önemli bir kısmının demir eksikliği anemisine bağlı olduğu anemiden muzdariptir. Kadın nüfusta, gebe kadınların neredeyse% 41’i anemiden muzdariptirken, gebe olmayan pre-menopozal kadınlarda %30’u kadınlarda anemi ile mücadele etmektedir. Erkek popülasyonu genellikle dolaşımdaki testosteron düzeylerine bağlı anemiye dirençlidir.

Demir eksikliği Türkiyede de çok görülen bir sağlık sorunudur.

Demir eksikliği nedenleri nelerdir?

Akut veya kronik kan kaybına bağlı olabilir ve ayrıca aniden artan hamilelik veya büyük travma ve ameliyat taleplerine bağlı olabilir.

Demir eksikliği anemisinin nedeni yaşa, cinsiyete ve sosyoekonomik duruma göre değişir. Demir eksikliği yetersiz alım, azalan emilim veya kan kaybından kaynaklanabilir. Demir eksikliği anemisi özellikle yaşlılık grubunda olmak üzere kan kaybından kaynaklanır.

Bununla birlikte, aynı zamanda ;

• Düşük diyet alımı, hamilelikte olduğu gibi demir için artan sistemik gerekliliklerin yanı sıra çölyak hastalığı gibi azalmış demir emilimi ile de görülebilir.

Yeni doğanda, anne sütünün inek sütü ile karşılaştırıldığında daha yüksek biyo yararlanımı nedeniyle ANNE SÜTÜ  demir eksikliğine karşı koruyucudur.

Tıbbi ve beslenme tedavisi nasıl olmalı ?

Demir eksikliği olan aneminin tedavisi altta yatan nedenin (GI kanaması) ve oral demir desteğinin tedavisini içerir.

Demir takviyesi, emilmeyi arttırmak için besinsiz olarak alınmalıdır. C vitamini alımı ile demirin emilimi artar bu nedenle  demir ilacını aldıktan sonra  1 adet portakal veya limon tüketimi ile emilimi ve verimi arttırabiliriz.

Demir takviyesi, doku demir depolarını yenilemek için en az üç ay boyunca gereklidir ve hemoglobin normale döndükten sonra bile en az bir ay devam etmelidir.

Demir içeren besinlerimiz; kırmızı et(en iyi demir kaynağıdır) , kümes hayvanları , kuru baklagiller (nohut ,kurufasülye vs),yumurta, balık(sardunya, ton balığı, uskumru ,mezgit) , koyu yeşil yapraklı sebzeler(ıspanak, lahana vs) ,kabuklu yemişler(kaju, Antep fıstığı, kabak çekirdeği ) , taze ve kuru meyveler (kurutulmuş meyvelere tazelerine göre daha çok demir içerirler) , pekmez

• Bu besinleri günlük beslenmemizde yer vermemiz gerekir ve yanında demirin emilimini arttıran C vitamini kaynağı olan limon ve maydanozu da tüketmeye özen göstermeliyiz

Demir dünyada bol bulunan bir element olmasına rağmen demir eksikliği (DE) dünyada en sık karşılaşılan beslenme sorunudur.

Demir eksikliği, ülkemizde ve tüm dünyada en sık rastlanan nutrisyonel eksiklik olup, en sık görüldüğü yaş gruplarını 6-36 aylık çocuklar ve doğurganlık çağı kadınlar oluşturmaktadır . Ülkemizde demir eksikliği ve Demir Eksikliği Anemisi (DEA), çocukluk yaş grubunda yapılan çeşitli araştırmalarda %15.2 ile %62,5 arasında bildirilmiştir.1

Normal yetişkin bir kimsenin vücudunda toplam 3-5 gram kadar demir bulunur. Bunun 2/3 ü kandadır. Kandaki demirin çoğunluğu kırmızı kan hücrelerinin rengini veren hemoglobinin bileşimindedir. Kalanı karaciğer dalak ve kemik iliğinde ferritin olarak  depo edilmektedir.(2 yeni)

PEKİ DEMİRİN İŞLEVİ NEDİR ?

Demir pek çok canlı için esansiyel bir elementtir ve yaşamsal öneme sahiptir. Elektron alıp verme özelliği nedeniyle oksijen taşınması, enerji yapımı, DNA, RNA ve protein sentezinde yer alır. Pek çok enzimin yapı ve fonksiyonu için gereklidir. (3)

Demir emilimi

İnsanlarda demir emilimi için iki farklı yol bulunur. Bunlardan biri hem’deki demirin, digeri ise ferröz demir (Fe2+)’in emilimi için olan yoldur. Diyetteki demir’in emilebilmesi için bu iki yoldan birine ihtiyaç vardır

Hem içindeki demir emilimi diyetin yapısından az oranda etkilenir. Hem içindeki demir emilimini etkileyen faktörler kişideki Fe düzeyi, etteki demir miktarı, pişirme sekli (ısı ve süre) ve diyetteki Ca oranıdır. Non hem‘deki demir emilimi, kişinin demir düzeyi ve gıdadaki demir oranı ile iliskilidir. Non hem’deki demir emilimi askorbik asit, et, balık ve alkol ile artmakta iken fitat ve diğer inozitol-P türevleri, demir bağlayan polifenoller (çay, kahve, sarap), Ca, Zn ve soya fasulyesinin varlığında azalmaktadır.(5)

Hem olmayan demirin emilimini olumsuz etkileyen faktörler

Fitat: Besinlerde az olarak bulunsa bile fitatlar demirin emilimini etkilemektedir. Fitatların demirin emilimini olumsuz etkilemesindeki mekanizma tam olarak karakterize edilmemiştir. Kepekte çok az miktarda bulunan monoferrik fitat emilimi olumsuz etkilememektedir.

Polifenoller: Meşrubatlarda, sebzelerde ve bazı tahılarda bulunan polfenollerin, besinlerdeki miktarları arttıkca emilimi etkilemeleri de artmaktadır

Kalsiyum: hem olmayan demir içeren besinle birlikte süt veya kalsiyum tuzu alımı emilimi azaltmaktadır. Kalsiyum ve fosfor yemekle birlikte alındığında hem olmayan demirin emilimi azalmaktadır. Bu durum özellikle hamileler ve çocuklar için önemlidir.

Posa: in vitro şartlarda posa demir emilimini engellemektedir. (6)

BAŞLICA DEMİR EKSİKLİĞİ NEDENLERİ

1-azalmış demir alımı

• Demirden fakir diyet
• Emilim bozukluğu

2- Demir kaybında artma