HEPATİT A NEDİR? HEPATİT A TEDAVİSİ NASILDIR?

Hepatit A nedir sorusu son dönemlerde oldukça merak edilmektedir. Hepatit A, karaciğeri etkileyen virüs kaynaklı bir hastalıktır. Virüs, dışkı, virüsle bulaşıklı olan yiyecek veya su ile ya da hasta bir kimseyle doğrudan temas gibi yollardan yayılır. Hepatit A virüsü, sıklıkla gelişmekte olan ülkelerin çocukluk çağı hastalığı olarak görülmektedir. Gelişmiş ülkelerde ise koruyucu sağlık hizmetlerindeki (aşılama uygulamaları) yeterliliğe bağlı, sınırlı salgınlar halinde ve çocukluk çağındaki yaş gruplarından çok daha ileri yaş gruplarını etkilemesiyle görülür.

Ergenlik dönemi öncesinde sıradan viral enfeksiyonlar gibi seyreder ve kısa sürede, 7-10 günde herhangi bir girişim olmadan kendiliğinden iyileşerek kaybolur. Bu yaş gruplarındayken hastalığın hızlı ilerlemesi ve kötü seyretmesi beklenen bir durum değildir. Nadir de olsa % 0.1 oranında fulminant seyredebilir. Fulminant; yani, 1-2 hafta içinde akut karaciğer yetmezliğiyle ortaya çıkan bir durumdur. Böyle bir durum ölüm riskini beraberinde getirir. Kişilerin kurtulması ancak karaciğer transplantasyonuyla (nakil ile) mümkün olabilir. Yaş ilerledikçe kişi bağışıklığının (immünitenin) virüslü hücreyle reaksiyonun diğer bir deyişle savaşının şiddeti artar ve bu dönemdeki ölüm oranı % 3-4’lere kadar yükselmiş olur. Ergenlik öncesi geçirilen enfeksiyon sırasında gelişen Hepatit A virüsü fulminansında, Hepatit B ve C’nin aksine ölüm oranı daha düşüktür (%40). İlerleyen yaşlarda ölün riski oranları eşitlenmektedir.

Hepatit A Nasıl Yayılır?

Hepatit A virüsü, insanlara özgü bir hastalıktır. Hastalık insan dışkısı ile sağlıklı bireylere bulaşır. Hasta olan kimsenin dışkısında, virüsü başkalarına bulaştırabileceği dönemde fazla miktarlarda virüs bulunur. Virüs, uygun çevrede(örneğin lağım suyunda) birkaç hafta canlılığını koruyabilir. Virüs, fekal-oral yolla (dışkıyla temasla veya virüs taşıyıcıların ağızdan alınmasıyla), genellikle virüs bulaşmış yemek veya içeceklerle sağlıklı kişinin vücuduna girer. Hasta bir kimsenin dışkısının bulaştığı çocuk bezi, çamaşır ve havlulara temasla bulaşabilir. Bazen de hasta bir kimse ile doğrudan temas ile (cinsel yolla) bulaştığı da bildirilmiştir. İstiridye gibi kirli sulardan yakalanan yumuşakçaların çiğ veya kısmen pişmiş olarak yenmesiyle de başka bir geçiş yolu olabilir. Genel bir ifadeyle şu şekilde dikkate alın hasta kişinin ağzındaki ve dışkısındaki virüs kaynaklarının bir şekilde taşınmış olabileceği her şeyin vücudunuza bulaş yollarıyla alınması durumunda hastalık vücudunuzda aktif duruma geçecektir.

Hepatit A Sebepleri Arasında Şunlar Belirlenmiştir;

• Kişiden kişiye bulaşma; örneğin; erkek-erkeğe cinsel ilişkinin olduğu erkekler arasında,
• Lağım suyu karışmış sulardan içilmesi,
• Lağım suyu bulaşmış olan yiyeceklerden yemek, örneğin kabuklu deniz ürünleri,
• Hastalıklı bir kimsenin virüs bulaştırdığı yiyeceklerden yemek

Hepatit A Virüsü İçin Kimler Risk Altındadır?

Daha önce Hepatit A geçirmeyen ve aşılanmamış olan kimseler için hastalığa yakalanma tehlikesi vardır.

Hepatit A Nasıl İlerler?

Dışkı ile en yüksek infeksiyozite (en çok virüs saçan) dönemi; hastalığın henüz belirti ve bulgu vermediği virüse karşı özel antikorların (Anti-HAV IgM) kan serumunda belirlenmesinden 10-14 gün önce kuluçka döneminde gelişmektedir. Yani hasta kişiden Hepatit A virüsünün en çok bulaşacağı zaman kişilerin hastalığın varlığından haberdar olmadığı döneme denk gelmektedir. Sarılık başladıktan en çok bir hafta sonrasına kadar bulaşıcılık devam eder. Totalde 3 hafta kadar bir süre boyunca bulaşıcılığı devam eder. IgG ise koruyucu etkisini gebelikte gösterir bu antikor etkisiyle gebelikte geçirilen enfeksiyondan fetüs etkilenmemiş olur.

Hepatit A’nın Belirtileri Nelerdir?

Hepatit A belirtilerinin çoğu hastada gizli kalır, belirti vermez. Çocukların 1/10’unda, erişkinlerin 2/3’ünde sarılık şeklinde belirti vererek seyreder. Özellikle 3 yaş altındaki çocuklarda belirtiler çok hafiftir ya da hiç yoktur. Daha büyük yaşlarda başlangıcı HBV ve HCV’ ye göre daha çok ses çıkarır;

• Yüksek ateş ile gribal enfeksiyonlara benzer bir tablo ile seyreder.
• Kendini iyi hissetmeme,
• Ağrı ve sızılar,
• İştahsızlık
• Mide bulantısı,
• Karın ağrısı,
• Ardından birkaç gün içinde idrarın renginin koyulaşması,
• Dışkının soluk renkli olması,
• Deri ve göz aklarının sararması görülebilir.
• Ayrıca kişi sigara ve diğer güçlü kokulara karşı tiksinme duyabilir bu kokular mide bulantısının artmasını tetikler.

Gribe benzer belirtilerle gelen kişilerin öyküsü dikkatli alınmalı ve fizik muayenesi detaylı yapılmalıdır. Hastalar da şikayetlerini başvurdukları hekime eksiksiz belirtmelidir. Aksi halde gribe benzer belirtilere göre verilen tedaviyle hasta kişi hatalı tedaviye maruz kalabilir. Belirtileri gizlemesi ve belli başlı şikâyetleri gidererek yararlanım sağlaması dışında başka kullanım alanları dikkati çekmemiş antihistaminik ilaçlar, analjezikler, antienflamatuarlar ve bazı antibiyotikler gibi antigribal tedavilerin büyük çoğunluğu karaciğeri tahrip ederek (hepatotoksik) etki ile hepatitli hastalarda tabloyu daha da ağırlaştırabilir. Hastaların bazılarında 3 aya varan kolestaz görülebilirse de oldukça iyi seyirlidir. (İlaçlar, infeksiyonlar, otoimmün, metabolik ve genetik hastalıklar neticesinde safranın oluşumunda veya safra akımındaki bozukluk sonucunda gelişen kaşıntı, halsizlik ve genelde eşlik eden sarılık ile karakterize klinik tablo kolestaz olarak tanımlanır.) Hepatit A virüsü nedenli hepatitlerin %3-20’sinde tekrarlar görülse de tam iyileşme sağlanır.

Hepatit A Tanısı Nasıl Konulur?

Hepatit A virüsü, geliştikten sonra birkaç gün içinde karaciğer ve dalaktaki genişleme ultrasonografiyle tespit edilebilir. Diğer yandan sarılık dışında az bulgusu olduğundan dolayı serolojik testler ile kanda antikor varlığı yokluğu taranarak tanı konulabilir.

• İlk saptanan antikor Anti-HAV IgM ‘dir. Bu antikor akut infeksiyonu yani vücudunuzun bu antikorla ilk defa karşılaştığını ve infeksiyonun vücutta yeni olduğunu anlatan bir bulgudur.
• Belirtilerle birlikte IgG antikoru giderek yükselir. Anti-HAV IgG pozitif (+) olması daha önce hepatit A ile vücudun karşılaşmış olduğunu ve HAV’a karşı bağışıklık geliştirdiğinizi gösterir.

Akut infeksiyondan sonra virüs kaybolur. Hepatit A virüsü tanılandığında ise genellikle bulaşıcılık dönemini atlatmış olursunuz. Virüs; serumda, gaitada(dışkıda) ve karaciğerde yalnızca akut dönemde yani bulaştırıcılığın olduğu dönemlerde bulunur. Hastalığın seyri iyidir. Genellikle kötü gidişat göstermez. Kronik taşıyıcılık göstermez, kronik aktif hepatit ve siroz gelişimine neden olmaz. Yani demem o ki ömür boyu hepatit A’yı taşımazsınız, ancak geçirebilirsiniz. Birkaç özel durum haricinde atlatılabilir. Ölüm oranı gebelerde daha yüksek görülebilir bu durumun görülme sıklığı da genellikle %0.1’in altındadır.

Hepatit A Tedavisi Nasıldır?

Eğer Hepatit A virüsü bulaşmışsa ve hastaysanız: İstirahat dışında özel bir tedavisi yoktur. Komplike olmayan (tedavi gerektiren Hepatit A virüsü eşilik eden daha başka rahatsızlıklarınız yoksa) yatak istirahati de gerekli değildir. Tanısından emin olunan olgularda 2-3 süreli düşük dozda kortikosteroid tedavisine iyi yanıt verir. Yani viral enfeksiyonlarda temel yaklaşım kişiyi rahatsız eden şikâyetlerini azaltmaya, yok etmeye yönelik bir tedavi vermektir. Yani ateş şikâyeti varsa ya da bulantı, kusma, ağrı gibi şikâyetler varsa hekiminiz bu şikâyetleri giderecek reçete düzenler sizin için. Ek olarak istirahat ve kaliteli beslenme önerir. Çünkü viral enfeksiyonlar kesin tedavisi olmayan yalnızca hastalığın tablosunun kötüleşmesine engel olan veya oluşabilecek komplikasyonları engellemeye yönelik semptomatik tedavi verilen hastalıklardır.

!Başka bir yazıda söz etmek daha doğru olur ancak kısaca bahsetmeliyim.

Basit bir viral enfeksiyon Grip.. Grip antibiyotiklerle tedavi edilen bir hastalık değildir. Hekiminiz ancak semptomları giderir bir tedavi verir. Yani hekiminize başvurduğunuzda kendisinden antibiyotik talep etmeyin. Bu konuda sağlık çalışanlarıyla zıtlaşmayın. Çünkü antibiyotik bakteriyel enfeksiyonlarda kullanılan bir tedavidir. Sağlık çalışanları zararınıza değil faydanıza çalışıyor. Aldıkları eğitim doğrultusunda ve bu eğitimi tecrübeleriyle birleştirerek size en kaliteli şekilde sunmaya çalışıyorlar. Hepatit A dan söz etmeye devam edersek:

Eğer hastalıklı insanların bulaşıcılık dönemde hepatit A virüsüne bulaş yollarıyla temas ettiyseniz: Temastan sonraki iki hafta içinde 0.02-0.06 mg/kg dozda kas içine uygulamayla verilen standart immün globülin (Ig) preparatlarıyla korunma sağlanabilir. %90 koruyuculuk sağlar. Bu uygulama hastalığı tedavi etmez hastalığı hafif geçirmenizi sağlar. Eğer bulaş sonrasında Ig uygularsanız hem pasif, hem de hastalığı yine de geçirerek bağışıklık kazandığınız için aktif bağışıklık kazanmış olursunuz. Ayrıca standart Ig, 4-6 ay koruduğu için endemik bölgelere seyahat etmeden önce uygulamak koruyuculuk sağlar.

Hepatit A Nasıl Önlenir?

Hepatit A nasıl önlenir sorusu için birkaç farklı yanıt vardır. Bunlar;

Aşılama İle Hepatit A Önleme

Aktif bağışıklamada inaktive(ölü virüs içeren) rekombinant aşı vardır. Önleme için güvenli ve etkili yol aşı uygulamaktır. Aşının koruma sağlaması 2 hafta zaman alabilir. Aşının 12 aydan büyük çocuklara ve 19 yaş üstündekilere uygulanan erişkin formu vardır. Aşı iki doz olarak uygulanmaktadır. İlk aşıyla 2. doz aşının arasında 6-12 ay zaman geçmiş olmalıdır. Ülkemizde Ocak 2012 de rutin aşı takvimi kapsamına giren hepatit A aşısı doğumdan sonraki 18. Ve 24. aylarda iki doz olarak uygulamaya girmiştir. Aşı, 6 yaşından büyük ve daha önce aşılanmamış olanlarda antikor testi bakılıp testin negatif sonuçlandığı durumlarda aşı uygulamaları tavsiye edilmektedir. 6 yaşından küçüklerde antikor testi yapmadan uygulanır. Aşının baş ağrısı, yorgunluk, iştahsızlık, enjeksiyon yerinde hafif ağrı gibi ciddi olmayan yan etkisi görülebilir. Bu etkilerin 1 ya da 2 gün sürmesi olağandır. Daha uzun süre yan etkiler görüldüğü takdirde hekiminize başvurmanız gerekmektedir. Hepatit A aşısı diğer aşılarla aynı zamanda yapılabilir. Aşı hepatit A açısından risk grubu altındaki kişiler için önerilmektedir:

• Hepatit A’nın yaygın olduğu ülkelere seyahat edenler,
• Kırsaldaki ve ücra bölgelerdeki yerli halkı sıkça ziyaret edenler,
• Günlük çocuk bakımı ve anaokulu çalışanları,
• Erkeklerle cinsel ilişki kuran erkekler,
• Zihinsel engelli kişiler ve onlara bakım veren kişiler,
• Yerli halklara hizmet veren sağlık bakım çalışanları,
• Lağım işçileri,
• Su tesisatçıları,
• İğneyle uyuşturucu kullananlar,
• Kronik karaciğer hastaları,
• Vücuduna plazma konsantresi verilen hemofili hastalar,
• Askeri personel,
• Hapishanede bulunanlar ve görevliler,
• Kan nakli yapılanlar ve hemodiyaliz hastaları,
• Yakınları hepatit A hastalığı geçirenler.

Korunma Kurallarına Uyarak Hepatit A Tedavisi

Özellikle hijyen koşullarının iyi olmadığı yerlerde sıklıkla görülür. Bulaşmış sularla yıkanan sebze ve meyvelerin ve iyi pişirilmeyen yemeklerin yenmesi, mutfakta kullanılan araç gereçlerin kirli sularla yıkanması ve yemek hazırlayan kişilerin taşıyıcı ya da ellerinin mikroplu olması bulaşma açısından risk yaratır. Bu bağlamda; seyyar satıcılar tarafından hazırlanan ve açıkta satılan besinler, lokantalarda sunulan yiyecekler, bebeklere bakan anne veya bakıcıların hazırladıkları mamalar, fabrikalar, okullar, hastaneler gibi kuruluşlardaki yiyeceklerin hazırlanması ya da sunulması sırasında bulaşma olması toplu olarak veya bireysel hastalanmalara yol açar. Ne yapacaksınız?

• Aile bireyleri arasındaki bulaşmayı önlemek için yatak takımları, havlu, çatal, kaşık, bardak gibi araç-gereçler ortak kullanılmamalı ve temizliği sağlanmalıdır,
• Hastanın dışkı ve idrarı açıkta bırakılmamalı ve tuvaletler çamaşır suyu veya kireç kaymağı ile dezenfekte edilmelidir,
• Salgın açısından riskli yerlere seyahat edildiğinde, yalnızca şişe suları içilmeli, sebze-meyve ve çorba gibi su ile hazırlanan gıdalar tüketilmemelidir,
• Temizliğinden emin olunmayan musluk suları içilmemeli ve bundan yapılmış buz kullanılmamalı ve bu suyla dişler fırçalanmamalıdır,
• Yeterli temizlik ve kişisel hijyen sürdürülmeli, yemeklerden önce ve tuvaletten sonra su ve sabunla eller iyice yıkanmalıdır,
• Sokaklarda temizlik kurallarına uyulmadan hazırlanmış yiyecek ve içeceklerin alınmaması gerekmektedir.

Peki, tüm bunlara dikkat ettiniz ve hastasınız karaciğerinizi hasta eden bu virüs vücudunuzdayken beslenmede nelere dikkat etmelisiniz?

• Karaciğerin yağlanmasına neden olan beslenme şeklinden kaçınmalısınız ve varsa alkol tüketimine ara vermelisiniz. Karaciğeri yormamalısınız.
• Ödeme neden olmaması yönünden tuz tüketimine dikkat etmelisiniz.
• Şekerli gıdaları az tüketilmelisiniz.

Hastalık esnasında uygulamak için hekiminize danışmalısınız ancak hastalık sonrasında karaciğerinizi güçlendirmek için uygulanacak önerileri KARACİĞERİ BESLEYEN GIDALAR ! adlı yazımı okuyarak yorgun karaciğerinizi destekleyecek önerilere ulaşabilirsiniz.

Sorumluluğunuzu Yerine Getirip Toplumda Yayılmasına Neden Olmamalısınız!

Hastalığınızın bulaşıcılığı olduğu dönemde işe/okula gidilmemelidir. Bu grupta kimler var?

• Yiyecek ve içecekle temaslı uğraşanlar,
• Çocuk bakıcıları ve sağlık çalışanları gibi, işi insanlara yakın olmayı gerektirenler,
• Personelin, çocukların ve ergen yaştaki kimselerin hastalığı bulaştırabilecekleri dönemde çocuk bakım ortamlarına ve okula gitmemeleri gerekir.
• Tüm hastaların işe ve okula başlamadan önce kendi doktorlarının görüşüne başvurmaları gerekmektedir.

Yalnızca hepatit değil diğer tüm bulaşıcı hastalıklar bildirilmesi gereken yerlere bildirilmelidir. Bu ülkemize ve topluma karşı hepimizin sorumluluğudur. Bu konuda bilinçli ve duyarlı olmalı hastalığın yayılma nedeni olmamalıyız. Ve en önemlisi; farkındaysanız yazı boyunca hastalığın bulaş yollarına ve yayılma nedenlerine baktığımızda çok basit ve ucuz korunma yolu var: HİJYEN

Buna dikkat etmek hem bireysel hem toplumsal bir sorumluluktur.